این اتفاق حاصل دو بخش‌خارجی و داخلی بوده است. در بخش‌خارجی وجود تحریم‌ها باعث شده تهیه مواد اولیه وارداتی برای تولید، با مشکلات بزرگی روبه‌رو شده و در نتیجه قیمت نهایی محصولات نیز افزایش داشته باشد. در بخش داخلی نیز وجود برخی سوءمدیریت‌ها از سوی دستگاه‌های مختلف باعث شده عملا چالش‌های اصناف و بازار برطرف نشده و در نتیجه تولید‌کننده، فروشنده و مصرف‌کننده متضرر شوند. این درحالی است که شیوع کرونا نیز تخریب زیادی ایجاد کرده و باعث بر هم خوردن سیکل طبیعی عرضه و تقاضا شده است.
صنعت بزرگ تولید شکلات، بیسکویت و کیک‌های میان وعده ایران نیز مانند سایر حوزه‌ها این مشکلات را لمس کرده، ولی در کنار این فراز و فرودها سعی کرده کیفیت موردنظر را حفظ کند تا با اتکا به گردش مالی بالای خود، در ارزآوری و ایجاد اشتغال برای کشور موثر باشد.
این صنعت در چند دهه اخیر پیشرفت چشمگیری داشته و توانسته ظرفیت بالایی برای بالا بردن حجم صادرات غیرنفتی کشور ایجاد کند. کارصنعت بیسکویت و شکلات قبل از انقلاب آغاز شد و کارخانه‌های متعددی فعالیت خود را آغاز کردند، اما به مرور و پس از انقلاب نیز شمار کارخانه‌هایی که این محصولات را تولید می‌کردند توسط بخش‌خصوصی افزایش پیدا کرد و کشور از نظر تولید به شکوفایی رسید.
کاهش حجم صادرات
درخصوص شرایط تولید و بازار مصرف، سهم ایران از بازارهای خارجی و مسائل حول این صنعت، دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکویت و شکلات ایران با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت‌وگو کرده است.
جمشید مغازه‌ای با بیان اینکه این بازار هم تحت‌تاثیر مشکلات عمده‌ای است که گریبان صنعت را گرفته در شروع از وجود برخی بحران‌ها صحبت کرد و گفت: «بازار ما مثل سال‌های گذشته نیست و مشکلات ارزی، تحریم‌ها و کرونا باعث شده تولید و صادرات به سختی انجام شود. ما بحران‌های جدی داریم و تغییرات قیمت مواد اولیه و همچنین محصولات، روزانه شده است. در این میان کالاهای تولیدی ما به‌دلیل اینکه لوکس محسوب می‌شود، باتوجه به کاهش شدید قدرت خرید مردم در اولویت سوم و چهارم قرار گرفته است.»
وی در مورد سهم ایران از بازار جهانی شکلات و بیسکویت و شرایط صادرات نیز گفت: «صادرات ما در سال‌های قبل جهش قابل قبولی داشت و با توجه به دریافت استانداردهای جهانی، تولیدکنندگان ما به کشورهای متعددی مثل آمریکا، استرالیا ژاپن، کره و... محصولات خود را ارسال می‌کردند اما متاسفانه در ادامه زمینه و قدرت رقابت را از دست دادیم و بازار صادراتی دچار نوسانات بزرگی شد. البته محصولات ما از نظر کیفیت تفاوت زیادی با تولیدکنندگان مطرح جهان ندارد اما برخی مسائل سیاسی، تحریم‌ها و کمبود مواد اولیه باعث شده که جایگاه صادراتی ما ناپایدار شود. طبق آخرین آمار ما در سال ۹۸ چیزی حدود ۵۸۰ میلیون دلار صادرات داشتیم.»
دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکویت و شکلات ایران در ادامه به برخی مشکلات دیگر در این صنعت اشاره کرد و گفت: «باتوجه به مشکلاتی که کشور با آن مواجه شده است با برگشت پول مشکل داریم ولی بزرگ‌ترین دشواری تهیه مواد اولیه است که روی شرایط تولید اثرگذار بوده است. تولید‌کننده برای تهیه موادی مثل شیر خشک، روغن، آرد و شکر به‌شدت تحت فشار است، چراکه این مواد در انحصار دولت قرار دارند و همیشه دستخوش مشکلات قیمتی هستند. این درحالی است که هیچ کدام از رقبای خارجی ما این مشکلات را ندارند، بنابراین فضای کار برای آنها بسیار آسان‌تر است. ما سال گذشته۲۰۰ میلیون دلار واردات داشتیم اما خوشبختانه دولت در حمایت از تولید کار مثبتی انجام داده و برای واردات شکلات و بیسکویت خارجی تعرفه بالایی در نظر گرفته است. بنابراین واردات این محصولات از طریق گمرکات محدود است، اما در برخی موارد شاهد قاچاق این محصولات به کشور هستیم که سهم زیادی از قاچاق محصولات ما به آدامس برمی‌گردد، چراکه بازار بزرگی در جهان دارد. البته اخیرا با افزایش قیمت دلار قاچاق این محصولات کمتر شده است. موضوع مهم در این مورد این است که هر چقدر زمینه رقابت بیشتر شود ورود قاچاق به کشور کمتر خواهد شد.»
سرمایه‌گذار خارجی رفت!
یکی از مسیرهای توسعه و پیشرفت صنعت هر کشوری استفاده از سرمایه‌گذار خارجی است. این مورد اما در کشور ما در بیشتر بخش‌ها و خصوصا در دو سال اخیر به‌ندرت اتفاق افتاده است. جمشید مغازه‌ای در این مورد نیز گفت: «از اوایل دهه ۷۰ شمسی شاهد اوج‌گیری سرمایه‌گذاری‌های داخلی از طریق بخش‌خصوصی در کشور بودیم. حضور سرمایه‌گذار خارجی به پیشرفت صنایع کمک زیادی می‌کند اما در سال‌های اخیر کمتر شاهد حضور سرمایه‌گذار خارجی در کشور بوده‌ایم. امیدوار بودیم بعد از برجام بستر برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی زیاد شود. بعد از این توافق، سرمایه‌گذارانی از کشورهای اروپا، آسیای جنوب شرقی و حتی آمریکا به کشور ما آمدند ولی به محض اینکه آمریکا از برجام خارج شد، سرمایه‌گذاران خارجی عطای کار را به لقایش بخشیدند؛ چراکه شرایط کار برای آنها مهیا نبود.»
پتانسیل تولید ارز
شرایط شرکت‌های تولید‌کننده شکلات و بیسکویت در جهان به شکلی است که توانایی ارزآوری بالایی دارند. این درحالی است که شرکت‌های ایرانی هم چنین جایگاهی دارند. این فعال صنفی در این خصوص نیز گفت: «صنعت ما بزرگ است و ارزش افزوده، گردش مالی و ارزآوری بزرگی دارد. سال گذشته ما یک میلیون و ۷۰۰هزار تن تولید داشتیم به همین دلیل گردش مالی بالایی داریم. البته در زمینه تولید ارز نیز شرکت‌های تولید‌کننده شکلات و بیسکویت نیز سهم عمده‌ای برای کشور داشتند و در طول یک سال چیزی حدود یک میلیارد دلار ارزآوری داشتیم. جالب اینکه میزان تولید ارز کالاهای ما در یک بازه زمانی مشخص حتی از شرکت‌های خودرو‌سازی داخلی نیز بیشتر بوده است. بنابراین اگر دولت حمایت بیشتری داشته باشد و البته مشکل تحریم‌ها، کرونا و نوسانات ارز بهبود پیدا کند این پتانسیل ما بیشتر از این هم خواهد شد.»
بسته‌بندی و کم‌فروشی
درحالی‌که برخی معتقد هستند صنعت بسته‌بندی این محصولات در کشور ضعیف است و معدودی از تولیدکنندگان برای برخی محصولات خود در بازار تخلف کم‌فروشی دارند، اما دبیر انجمن صنفی صنایع بیسکویت و شکلات ایران این موارد را تکذیب کرده و گفت: «در بسته‌بندی ما قبلا ضعف داشتیم و از خارج از کشور وارد می‌کردیم اما الان صنعت بسته‌بندی و چاپ ما مجهز و قدرتمند شده و محصولات به روز عرضه می‌کند. الان ما از کشورهای دیگر عقب نیستیم و شرایط بسته‌بندی محصولات ما مناسب است. در مورد کم‌فروشی هم باید بگویم کالاهای ما شامل قیمت‌گذاری دولتی نیست و قیمت‌گذاری توسط تولید‌کننده و براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود که در نهایت با سود معقولی برای تولید‌کننده تمام می‌شود، بنابراین دلیلی برای کم‌فروشی محصولات شکلات، بیسکویت و کیک میان وعده وجود ندارد.»