میزان بالای ضایعات محصولات کشاورزی در لرستان باعث شده بهره‌برداران این بخش علیرغم تلاش‌های گسترده در طول فصول مختلف نتوانند اقتصاد خانوارهای خود را آن طور که باید متحول کرده و نیازهای آنان را تامین کنند.
اما به‌راستی دلیل این حجم از ضایعات چیست و چه راهکارهایی جهت کاهش آنها وجود دارد؟
۳۰۰ میلیارد تومان ضایعات کشاورزی لرستان
اسفندیار حسنی‌مقدم رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان ارزش ریالی تولیدات بخش کشاورزی استان را ٧۰۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: در استان حدود دو میلیون و ٩٠٠ هزار تن انواع محصولات کشاورزی شامل دو میلیون و ٢٠٠ هزار تن محصولات زراعی، ٣٠٠ هزار تن باغی و ٤٠٠ هزار تن انواع محصولات دامی است.
وی ادامه داد: این بخش یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است زیرا بالغ‌بر ٢٠ درصد اشتغال، ١٩ درصد تولید ناخالص ملی و ۳۵ درصد صادرات متعلق به آن بوده درحالی‌که سهم اعتبارات بخش کشاورزی از اعتبارات کشور کمتر از پنج درصد است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان در ادامه گفت: در محصولات زراعی استان ۱۰ درصد ضایعات وجود دارد. در خصوص محصولات باغی و سبزی و صیفی این میزان می‌تواند به دلیل فسادپذیر بودن آنها به ۲۰ تا ۳۰ درصد برسد.
وی تصریح کرد: آخرین برآوردی که توسط کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی لرستان صورت گرفته ارزش ریالی آن شاید بالغ‌بر ۳۰۰ میلیارد تومان باشد.
حسنی‌مقدم افزود: میزان ضایعات بیشتر در شهرستان‌های جنوبی استان مثل پلدختر بیشتر بوده چون حجم سبزی و صیفی در این شهرستان بالاست.
این مسئول اضافه کرد: برای اینکه این قضیه را مدیریت کنیم نیاز به سردخانه و بسته‌بندی داریم و میوه‌جات بایستی قبل از اینکه وارد بسته‌بندی و بارگیری شوند پیش خنک شوند.
وی بیان کرد: هنوز این تکنولوژی را نداریم و از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تقاضا داریم که برای انتقال میوه مثل انجیر به‌جای اینکه با ماشین‌های معمولی حمل شوند از ماشین‌های یخچال‌دار استفاده کنند که میوه به شکل خنک به دست مصرف‌کننده برسد.
با آموزش ۶۰ تا ۷۰ درصد ضایعات رفع می‌شود
با توجه به صحبت‌های رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان و اینکه چرا میزان ضایعات در پلدختر بالا بوده رضا عسگری مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان به ایسنا گفت: سالانه حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ هکتار کشت سبزی داریم که چون زمین‌های کشاورزان کوچک است و نیز عدم کشت مکانیزه باعث شده ضایعات بیشتر شود.
وی ادامه داد: کشاورزی سنتی نیز دلیل اصلی این حجم از ضایعات است و استفاده از شیوه‌های قدیمی و سنتی در همه مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول سبب به وجود آمدن ضایعات می‌شود.
عسگری یادآور شد: وجود ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی فرسوده نیز از دیگر عواملی است که سبب هدررفت محصولات کشاورزی نظیر گندم و جو می‌شود. همچنین پس از برداشت محصولات کشاورزی هم به علت نامناسب بودن سیستم حمل‌ونقل باعث پیدایش ضایعات زیادی در مرحله حمل و توزیع می‌شود.
وی نبود تعاونی را یکی دیگر از دلایل حجم بالای ضایعات در این شهرستان دانست و افزود: باید تعاونی فروش محصولات کشاورزی وجود داشته باشد. در انجیر این کار انجام شد و تا حدودی تأثیرگذار بوده اما آن چیزی که مدنظر ما بود هنوز اتفاق نیفتاده است.
مدیر جهاد کشاورزی پلدختر گفت: با توجه به آب و هوایی که شهرستان دارد خسارت آفات و امراض بالا بوده و عدم رعایت کشاورزان مزید بر علت است.
وی به آموزش نیز اشاره و اظهار کرد: درزمینهٔ آموزش کشاورزان رعایت نمی‌کنند که اگر این کار انجام شود ۶۰ تا ۷۰ درصد ضایعات رفع می‌شود و این درصد قابل پیش‌بینی است.
اینکه کشاورزان آموزش‌های ارائه شده توسط کارشناسان جهاد کشاورزی را رعایت نمی‌کنند نیز در نوع خود جای تامل دارد...
باید کارگروه استانی ضایعات محصولات کشاورزی تشکیل شود
بحث آموزش در جلوگیری و کاهش ضایعات محصولات نقش اساسی دارد که در این باره یوسف آروان، مدیر هماهنگی ترویج سازمان جهاد کشاورزی لرستان به ایسنا می‌گوید: برنامه کاهش ضایعات کشاورزی را با برگزاری کلاس‌های آموزشی، سایت‌های الگویی و مزارع آموزشی دنبال می‌کنیم.
وی با بیان اینکه ضایعات ممکن است در زمان کاشت یا برداشت باشد، اظهار کرد: کاری که باید انجام شود استفاده از ضایعات محصولات کشاورزی است، یک نمونه‌ای که امسال صورت گرفت بحث استفاده از ضایعات انار منطقه سیاب است.
آروان افزود: در بحث انجیر نیز کارگاه‌هایی در بحث حین و قبل برداشت برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه کلاس‌های آموزشی برای کشاورزان مداوم برگزار می‌شود، تاکید کرد: ولی جدیت بیشتری می‌خواهد تا ضایعات صیفی و میوه‌جات کاهش پیدا کند.
این مسئول افزود: آموزش روستاییان در این راستا بسیار تأثیرگذار خواهد بود و حداقل تأثیر آن این است که ضایعات را نصف می‌کند به شرطی که راهکارها مطالعه شده باشد.
وی ادامه داد: باید کارگروه استانی برای این موضوع تشکیل شود و راهکاری عملیاتی توسط محققان ارائه تا شاهد کاهش ضایعات باشیم.
نکته قابل تامل اینکه اگر آموزش می‌تواند ضایعات را به نصف برساند پس چرا تاکنون این موضوع در استان رخ نداده است؟
چرا ثروت لرستان به ضایعات تبدیل شود؟
احسان ناصر رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق خرم‌آباد نیز با مطرح کردن اینکه چرا باید حدود ۳۰ درصد از ثروت استان به ضایعات تبدیل شود، گفت: بالاترین ضایعات محصولات کشاورزی در بخش تولیدات باغبانی است.
وی ادامه داد: ۳۰ درصد حجم تولیدات این بخش به ضایعات تبدیل می‌شود.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق خرم‌آباد افزود: ایجاد سردخانه در لرستان از خام فروشی محصولات جلوگیری می‌کند و از طرفی کشاورزان هم از این قضیه سود خواهند برد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین ایجاد سردخانه به صادرات محصولات مازاد کشاورزی و ایجاد ارزش‌افزوده برای استان کمک می‌کند.
آری ثروتی که با رنج توسط کشاورزان بدست می‌آید به راحتی به دلایل مختلف از بین رفته و به خاک تبدیل می‌شود.
۳۰ درصد تولیدات سالانه لرستان ضایعات است
صید احمد مرادی، مدیرصنایع تبدیلی و فرآوری سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه حدود ۳۰ درصد تولیدات سالانه استان در حوزه‌های کشاورزی، دامداری و شیلات ضایعات است، اظهار کرد: نبود سردخانه باعث شده دلالان، تنها افرادی باشند که از باغداری سود می‌برند و مثلاً خرید ارزان سیب بروجرد، انجیر پلدختر و انار کوهدشت به دلیل نبودن سردخانه و صنایع تبدیلی در این مناطق بیشتر به چشم می‌خورد.
وی اضافه کرد: مسئولان جهاد کشاورزی استان طی سال‌های گذشته برای حل این مشکل اقدامات زیادی انجام داده‌اند و مجوزهای زیادی صادر کرده‌ایم اما تمایل سرمایه‌گذار به ورود به این بخش به دلیل هزینه‌های سنگینی که دارد، کم است.
مرادی خاطرنشان کرد: در حال حاضر بخش قابل‌توجهی از محصولات در حوزه کشاورزی، دامداری و شیلات استان به ضایعات تبدیل می‌شود و دراین‌بین جای صنایع تبدیلی و فرآوری در لرستان خالی است و در واقع احداث سردخانه یک فرصت سرمایه‌گذاری خوب برای استان است.
وی ادامه داد: ما در بحث تأسیس و راه‌اندازی واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری در لرستان نیاز به سرمایه‌گذار داریم. طی سالیان اخیر در لرستان در راستای کاهش ضایعات بخش کشاورزی حرکت‌های خوبی انجام شده اما مطلوب نیست لذا برای کاهش ضایعات تولیدات نیازمند سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، حمایت و تقویت سرمایه‌ها و تخصیص تسهیلات هستیم.
مرادی افزود: تعداد واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری با توجه به حجم ضایعات محصولات کشاورزی، دامی و شیلات استان کافی نیست و لازم است با ورود سرمایه‌گذار در این بخش نسبت به تأسیس چندین فضا اقدام شود.
وی خاطرنشان کرد: سازمان جهاد کشاورزی از سرمایه‌گذاران صنایع تبدیلی و فرآوری در قالب تسهیلات کم‌بهره حمایت خواهد کرد. ظرفیت صنایع تبدیلی و فرآوری در لرستان حدود ۷۵۰ تا ۸۰۰ هزار تن از محصولات کشاورزی، دامی و شیلات است.
مدیر صنایع تبدیلی و فرآوری سازمان جهاد کشاورزی گفت: تمرکز ما بر احداث واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری در شرکت شهرک‌های استان است چراکه در آنجا هم زیرساخت‌های لازم از جمله آب، برق، گاز و ... فراهم بوده و هم دسترسی به بازار راحت‌تر است.
ایجاد زیرساخت‌های زنجیره تولید در لرستان ضروری است
به راستی چرا تعداد واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری لرستان به نسبت ضایعات پایین است و چرا سرمایه‌گذاری در این زمینه بسیار پایین است؟
حسین سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگو با ایسنا از میزان بالای ضایعات محصولات کشاورزی در لرستان انتقاد می‌کند و می‌گوید: میزان ضایعات محصولات کشاورزی استان در واقع یک عدد قابل‌توجهی است.
وی گفت: در لرستان بیشتر موضوع ضایعات، کل ارزش تولیدات کشاورزی و سهم آنها در اقتصاد استان و سهم بهتر و بهینه‌تری که می‌توانند در اقتصاد استان ایفا کنند.
سلاحورزی افزود: در لرستان بیش از ۸۰۰ هزار تن مازاد محصولات کشاورزی داریم یعنی تولیداتی که اضافه‌تر از نیاز و مصرف مردم استان است.
وی ادامه داد: از آن جایی که این محصولات مازاد عمدتاً به‌صورت خام فروشی، بدون فراوری و ارزش افزوده و عمدتاً در بازارهای داخلی عرضه می‌شود لذا آنطور که باید و بتواند در خصوص اقتصاد استان مؤثر باشد نیست.
این مسئول بیان کرد: طبق بررسی‌هایی که در اتاق بازرگانی استان انجام داده‌ایم از مجموع این رقم ۸۰۰ هزار تنی حدود ۶ درصد در بازارهای خارجی عرضه یا صادر شده و بخش عمده‌ای از این مازاد محصولات استان دچار ضایعات و پرتی زیاد می‌شود.
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: به دلیل کمبود زیرساخت‌های موردنیاز در زنجیره تولید و مصرف محصولات کشاورزی اعم از زیرساخت‌های حمل‌ونقل و نگهداری باعث می‌شود آمار ضایعات بیشتر شود.
وی یادآور شد: اگر از این ۸۰۰ هزار تن چیزی حدود ۵۰۰ هزار تن را به معنای واقعی به خارج از کشور صادر کنیم و بتوانیم این میزان صادرات مازاد محصولات کشاورزی را افزایش دهیم ارزش حاصل از این عملیات اقتصادی خود به‌تنهایی می‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات استان را حل کند و این مستلزم بهینه‌سازی زنجیره تولید و توزیع محصولات کشاورزی از ابتدا و برنامه‌ریزی برای تولید صادرات گرا است.
سلاحورزی اظهار کرد: اگر ما نسبت به ایجاد واحدهای تولید فراوری محصولات کشاورزی مبادرت کنیم نه‌تنها بخشی از آنچه به‌عنوان پرت نام برده می‌شود مجدد تبدیل به ارزش‌افزوده خواهد شد بلکه می‌توانیم راندمان و بهره بیشتر اقتصادی از محصولات کشاورزی استان داشته باشیم.
به گزارش ایسنا، بررسی میزان ضایعات کشاورزی لرستان حاکی از حجم بالای آن داشته و کاهش تولید ناخالص را برای بهره‌برداران به ارمغان آورده و از این رو باید با استفاده از راهکارهای اساسی نظیر آموزش شیوه‌های نوین کشاورزی، حمایت از کشاورزان و بهبود سطح فرهنگ مصرف‌کنندگان زمینه کاهش آنها را فراهم کرد.