گلستان یکی از قطب های تولید گوشت مرغ در کشور است و برندهای آن در زنجیره مرغ کشور جایگاه ویژه ای دارند. همانند سایر بخش های کشور این صنعت هم دچار مشکلات بسیاری شده است به گونه ای که در برخی مناسبت ها شاهد کمبود مرغ و صف های خرید آن بودیم. از سوی دیگر در شرایطی که قیمت گوشت قرمز افزایش چشمگیری داشته تمایل مردم به خرید مرغ افزایش یافته و تعادل بازار عرضه و تقاضا هم بهم خورده است.
این مساله در کنار مشکلاتی مثل آثار سوء ارز ۴۲۰۰ تومانی، موانع واردات نهاده های دامی و بی توجهی دولت به چالش در زیرساخت های تامین مواد دارویی مورد نیاز باعث شده اقتصاد صنعت مرغ تحت تاثیر قرار بگیرد و بخشی از فعالان این بخش را متضرر کند. با «افشین اردلان» مدیرعامل زنجیره گوشت مرغ «پیگیر» و از برندهای مطرح این بخش گفتگو کردیم تا از جزییات مشکلات بیشتر مطلع شویم.
* دلیل افزایش قیمت مرغ چیست؟
دو عامل شامل جوجه و نهاده در قیمت مرغ موثر است. نهاده به قیمت ذرت و سویا وابستگی دارد و وارداتی است، به همین دلیل محصول تولیدی ما هم وابستگی زیادی به قیمت وادرات مواد اولیه دارد. سال گذشته قیمت جهانی سویا و ذرت افزایش چشمگیری داشت و از طرفی هزینه‌های تحویل کالا به ایران هم اضافه شده است زیرا تحریم هستیم و باید تحریم را با شرکت‌های دست دوم و سوم دور بزنیم.
نهاده به قیمت ذرت و سویا وابستگی دارد و وارداتی است، به همین دلیل محصول تولیدی ما هم وابستگی زیادی به قیمت واردات مواد اولیه دارد
از سوی دیگر دلار ۴۲۰۰ تومانی هم کامل به ما نمی‌رسد زیرا گاهی یوهان و یورو می‌دهند که باید تبدیل کنیم. همچنین کرونا و تعطیلات پیاپی کشور بخصوص در سال‌های اخیر تاثیر زیادی گذاشته است. حمل و نقل هم اخیرا تاثیر زیادی بر قیمت‌ها گذاشته زیرا در تعرفه اعلام شده توسط سازمان‌های مختلف با واقعی اختلاف معناداری وجود دارد. به طور مثال بار از بندرعباس تا گلستان ۴۵۰ هزار تومان برای‌تریلی روی بارنامه تعریف شده است اما ۳۰۰ هزار تومان هم پشت بارنامه می‌گیرند که هزینه حمل ۷۵۰ هزار تومان تمام می‌شود و این عدد در هزینه‌های ما دیده نمی‌شود.
چالش دیگر هم این است که نهاده‌ها به میزان کافی و قیمت مناسب دست مرغداری نمی‌رسد؛ دارو و واکسن هم با شرایط و قیمت مناسب دست ما نمی‌رسد و در حال سرمایه‌گذاری با ریسک بالا هستیم. همه این‌ها قیمت تمام شده را بالا برده و حاشیه سود را کم می‌کند. به همین دلیل مرغدار سرمایه خود را از سبد اقتصاد خارج کرده و در بازارهای دیگر مثل ملک، زمین، طلا و ارز سرمایه‌گذاری می‌کند.
* به نظر می رسد دولت قبل توجه زیادی به این مشکلات نداشته است؟
چندین انجمن در زمینه مرغ داریم که همه می‌توانند در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های کلان کشور تاثیرگذار باشند ولی چیزی که می‌بینیم این است که یا دولت مردان ما بخش خصوصی را بازی نمی‌دهند یا بازیگران خوبی در این زمینه نداریم.
اگر گلایه‌ها و مشکلات کمتر بیان شود احساس می‌کنند که مشکلی هم نیست. انجمن ها باید دولت را توجیه کنند که شرایط به چه صورت است. شرایط از بیرون به گونه ای دیگری است اما کسی که تولیدکننده و درد آشنا است می‌تواند بهتر اظهار نظر کند. انجمن ها و اتحادیه‌ها خوب نتوانستند دولت را توجیه کنند تا قیمت متعارف‌تری برای مرغ تعریف شود و به همین دلیل افزایش قیمت مرغ برخلاف سایر مواد پروتئینی همچون گوشت گاو و گوسفند، رشد کمتری را شاهد بود.
* افزایش قیمت گوشت قرمز یکی از دلایل کمبود مرغ است؟
بله؛ به همین دلیل تقاضا به سمت مرغ بیشتر شد درحالی که عرضه افزایش زیادی نداشت. در گلستان روزانه حدود ۷۰ تن مرغ مصرف می‌کردیم و در روزهای پر مصرف به ۹۰ تن هم می‌رسید ولی اکنون روزهای عادی به ۹۰ تن و روزهای خاص به ۱۲۰ تن رسیده در حالی که جمعیت ما ثابت است.
متاسفانه تصمیم‌گیران و مسئولان نه برای این افزایش تقاضا فکری کردند نه ظرفیت آن را در نظر گرفتند. هرچقدر مرغ تولید می‌کنیم به فروش می‌رسد و تا ساعت دو بعد از ظهر در تمام مرغ فروشی‌ها تمام می‌شود.
* راه حل این مسئله چیست؟
یکی از راه‌های کنترل تقاضا این است که قیمت کمی بالا برود تا هم مرغدار رغبت به تولید بیشتر کند و هم تقاضای مردم کمتر شود. اکنون گوشت کالای لوکس شده و نظارتی روی آن نیست اما روی مرغ نظارت دارند.
ما اصل ۴۴ را داریم و دولت قبول کرد باید نظارت کند و رقیب تولید نشود اما خلاف آن عمل کرد و هرجا با بخش خصوصی رقابت کرد کار خرابتر شد
پروسه اصلاح کار ما زمان بر است زیرا برای افزایش تولید باید جوجه وارد یا خرید کرد؛ جوجه بعد از ۶ ماه رشد می‌کند و تخم می‌گزارد؛ ۲۱ روز بعد هم تخم جوجه می‌شود و باید دو ماه هم بگذرد تا رشد کند و آن زمان می‌توانم میزان تولید را بالا ببریم.
شرایط به گونه‌ای است که دولت دیکته می‌کند مرغ را از چه کسی بخرم، چقدر بخرم، تا چه میزان کشتار کنم و کجا بفروشم و هر شب هم آمار همه مراحل را بدهم. از اسفند ۱۳۹۹ تا کنون اختیار بار خودم را ندارم و هیچ تاثیری هم بر بازار نگذاشته است.
تجربه ما می‌گوید هرجا تصدی دولت پررنگتر شده کار خرابتر شده است. ما اصل ۴۴ را داریم و دولت قبول کرد باید نظارت کند و رقیب تولید نشود اما خلاف آن عمل کرد و هرجا با بخش خصوصی رقابت کرد کار خرابتر شد. قبلا برای کار تولید برنامه‌ریزی داشتیم و تراکم جوجه‌ریزی را مدیریت می‌کردیم تا در مناسبت‌ها تولید را افزایش یا کاهش دهیم اما وقتی دستورهای دولت وارد شد کار را خراب کردند.
* پیشنهاد شما برای اصلاح روند چیست؟
دولت اگر بخواهد کار درست کند باید در قدم اول ارز ۴۲۰۰ تومانی را بردارد زیرا فقط منت آن برسرماست؛ نه برای واکسن، نه دارو و نه آنیزم‌ها، این ارز پرداخت نمی‌شود و باید آزاد خریداری کنیم اما هرچه می‌شود می‌گویند ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌دهیم و حق هیچ کاری نداریم.
بهتر است از محل ارز ۴۲۰۰ تومانی به دهک‌های پایین جامعه یارانه بدهند و آن را حذف کنند و ما هم با سیستم عرضه و تقاضا جدید خودمان را هماهنگ می‌کنیم. پیشتر پتانسیل‌های صادراتی و بازارهای خارجی داشتیم ولی دولت همه را بست و دولت جدید باید این مسیر را فراهم کند تا بتوانیم با ورود به بازارهای جهانی ارزآوری کنیم.
بهتر است از محل ارز ۴۲۰۰ تومانی به دهک‌های پایین جامعه یارانه بدهند و آن را حذف کنند و ما هم با سیستم عرضه و تقاضا جدید خودمان را هماهنگ می‌کنیم
متاسفانه دولت همه مشکلات را انکار و لاپوشانی می‌کرد و می‌گفت مشکلات حل شده و بار در بندر است. نمی‌شود به مرغ گفت که صبر کن تا بار ترخیص شود. ذرت و نهاده باید در انبار من باشد تا مشکل من را برطرف کند.
وقتی قیمت آزاد باشد من با تولیدکننده مذاکره و بهترین کیفیت را وارد می‌کنم. حتی اگر خوشم نیاید برگشت می‌دهم زیرا آزمایشگاه دارم و بهترین‌ها را وارد می‌کنم ولی الان آزمایشگاه من خاک می‌خورد چون واردات دست دولت است و برگشت بزنم محصول جایگزین با کیفیت بهتری نیست هم کانون در شرایط کاملا جنگی قرار گرفته‌ایم؛ مانند دوران جنگ تحمیلی هرچه می‌خریم کنارش محصول دیگر هم به زور می‌فروشند. این‌ها مسائلی است که در هزینه‌ها نمی‌بینند.
* یکی از موضوعات داغ روز قیمت جوجه است
بله چالش داریم زیرا جوجه را ۱۸ ماه پیش ۴۲۰۰ تومان در نظرگرفتند و هنوز هم همان قیمت حساب می‌کنند در شرایطی که می‌دانند قیمت جوجه افزایش یافته است. اتفاق دیگر که بسیار نگرانیم نژاد «آرین» است. نژادی که ۱۵ سال پیش در دستور کار بود تا دوشادوش نژادهای دیگر کنار اقتصاد ما باشد و در شرایط خاص یا نبود نژاد «اجداد» جای آن را بگیرد؛ اما ۱۵ سال تعطیل شد و دوباره آن را آورده‌اند در صورتی که هزینه‌های خوراک آن بالاست.
انجمن ها و اتحادیه‌ها خوب نتوانستند دولت را توجیه کنند تا قیمت متعارف‌تری برای مرغ تعریف شود
طبق بررسی‌های علمی ما نژاد آرین از نژادهای مطرح دنیا بسیار عقب است و به ازای هر یک کیلو گوشت ۲۰۰ گرم بیشتر دان مصرف می‌کند. محاسبه این اختلاف نشان می‌دهد هزینه تولید این مرغ بالاتر است.
* پیشنهاد آخر شما برای دولت جدید چیست؟
توصیه دیگر ما حمایت از زنجیره‌ها است تا سایرین را تحت پوشش قرار بدهند. وقتی مدیریت یکپارچه‌ای باشد و برنامه‌ریزی واحدی انجام شود هم هزینه‌ها کاهش می‌یابد هم تولید بهتر می‌شود. طرف حساب دولت هم تعداد محدودی شرکت می‌شود در نقطه مقابل قدرت چانه زنی واحدهای تولیدی هم افزایش می‌یابد.
بیش از ۹ هزار تولید کننده مرغ گوشتی در کشور داریم و خرده مالکی در مرغ به این صنعت صدمه‌زده است. در آینده کشور به ناچار تمام فراورده‌های گوشتی باید در مدیریت یکپارچه و بزرگتر مدیریت شوند وگرنه واحد کوچک محکوم به فنا است و به عبارت بهتر واحدهای کوچکتر در کشور چشم‌اندازی ندارند.