واقع ‌بین باشیم؛ حال صنعت غذا خوب نیست

 در همین رابطه در آستانه برگزاری نمایشگاه اگروفود تهران گفت‌وگویی با مهندس مسعود بختیاری، نایب رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران داشته‌ایم که با هم ماحصل آن را می‌خوانیم.

 

اگر واقع‌بین باشیم نمی‌توان دورنما و چشم‌انداز چندان روشنی برای صنایع کشور به طور عام و صنایع غذایی به‌صورت خاص متصور باشیم. چرا که پرواضح است در کشور با ابرچالش‌هایی مواجه هستیم که به‌صورت یکجا بر سر صنعت غذای کشور آوار شده است. برای مثال ابرچالش‌ کمبود آب، مشکلات و بحران‌های زیست‌محیطی، نبود انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در کشور و عدم شرایط مناسب اقتصادی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی عدم وجود دورنمای روشن برای تعامل با سایر کشورهای دنیا، کشور ایران در حال حاضر با مجموعه‌ای بحران و مشکل مواجه است و شاید بتوان گفت بزرگترین مشکل این است کلیه مسؤولان و دست‌اندرکاران اقتصاد کشور با کلیه این موارد آشنا هستند و در جریان ورشکستگی و فروپاشی اقتصاد هستند اما اقدام عاجلی در این زمینه نمی‌کنند. تورم و رکود اقتصاد ایران را فلج کرده و به تبع آن صنعت غذا از این آسیب‌ها در امان نیست. و متأسفانه دورنمای خوشایندی برای صنعت به ذهن متبادر نمی‌شود و مگر این‌که در سطح کلان حاکمیتی و بین‌المللی تغییرات بنیادین اتفاق بیافتد که زمینه سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت فراهم شود.

 

 

شاید یک زمانی صنایع غذایی سودآوری داشت و سرمایه‌گذاران انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این صنعت داشتند اما شوربختانه در وضعیت کنونی، این صنعت نه تنها سودآور نیست، بلکه در معرض زبان قرار گرفته و عملاً وارد حاشیه زبان هستند دلیل این امر کوچک شدن اقتصاد و آب رفت سفره مردم است. قدرت خرید کاهش پیدا کرده و بدخی از اقلام غذایی از سبد مصرف خانوار خارج شده است.

متأسفانه بنابر گزارشات موجود برنج که زمانی قوت اصلی مردم بود کاهش پیدا کرده است.

بنابراین بنده با صحبت شما مبنی بر این‌که صنعت غذا جزو صنایع سودآور است، موافق نیستم. در زمینه دستورالعمل‌ها و تصمیم‌سازی‌های خلق‌الساعه باید اشاره کنم این مشکل از دیرباز بوده کماکان هم ادامه دارد و بنده شخصاً امیدی به بهبود این وضعیت ندارم چرا که مسؤولین امر در این زمینه در قبال خطاها و عملکرد مخرب‌شان در قبال صنعت غذا پاسخگو نیستند و تا مادامی‌که مسؤولین خاطی هم از مدیران و کارشناسان بدنه دولت در قابل تصمیمات نادرشان پاسخگو نباشند و آنها مواخذه نشوند کماکان مشکلات صنعت غذا باقی خواهد ماند و چه بسا شرایط بدتر نیز خواهد شد.

 

 

در صنعت غذا موانع و مشکلات بسیاری وجود دارد، مشکلات تأمین مواد اولیه، رفع مشکلات قیمت‌گذاری، مشکلات مالیات بر ارزش افزوده، مشکلات صادراتی و برگشت پول حاصل از صادرات نوسان نرخ ارز، تحریم‌های بین‌المللی، بی‌درایتی مدیران، دخالت‌های بی‌جا دولتی، برندسازی، بازاریابی بین‌المللی و… از جمله مشکلات این صنعت است. یکی از مهمترین چالش‌ها تأمین مواد اولیه است بسیاری از زیربخش‌های صنعت غذا در شرایط کنونی از تأمین مواد اویه تولید و تأمین مواد بسته‌بندی با مشکل مواجه هستند.

بحث قیمت‌گذاری دستوری معضل دیگری است، چرا که وقتی نمی‌توان قیمت ماده اولیه را تحت کنترل گرفت و همواره با نوسان افزایشی همراه است، چرا باید تولیدکنندگان مجبور به قیمت‌گذاری دستوری باشند و در یک بازه زمانی طولانی مدت یک قیمت ثابت در محصولاتشان درج شود. تولیدکننده ناگزیر است در فواصل زمانی متعدد قیمت‌های متفاوتی را روی بسته‌بندی درج کند که این خود نیز در شبکه توزیع مشکلات بسیاری را به‌وجود می‌آورد.

مالیات بر ارزش افزوده یکی دیگر از چالش‌های صنعت غذا است و باید این روش فعلی اخذ مالیات اصلاح شود، چرا که این مالیات باید از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود. بازاریابی بین‌المللی هم از دیگر موانعی است صنعت غذا چندین سال است با آن درگیر است وقتی ثبات اقتصادی در داخل کشور وجود ندارد و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها به‌صورت روزانه تغییر می‌کند طبیعی است که نمی‌توان در عرصه بازارهای بین‌المللی هم ورود پیدا کرد عدم وجود ثبات اقتصادی سبب سلب اعتماد در مشتریان خارجی می‌شود.

 

 

 

 

صنایع تبدیلی از جمله صنایعی است که مواد اولیه آن فقط در فصول مشخصی از سال قابل تأمین است برای فصل برداشت ذرت بازه زمانی کوتاهی دارد همین‌طور لوبیا یا گوجه و یا میوه‌ها. این امر اهمیت نقدینگی در صنایع تبدیلی را دوچندان می‌کند چرا که اگر نقدینگی تأمین نشود و فصل برداشت و خرید هریک از محصولات کشاورزی مهم بگذرد و قاعدتاً خط تولید آن محصول در کارخانجات با مشکل جدی مواجه می‌شود اما در حال حاضر متأسفانه اکثر صنایع تبدیلی با مشکل نقدینگی و سرمایه در گردش در بزنگاه‌هایی که به آن اشاره شد مواجه هستند.

 

 

در بحث امنیت غذایی ابتدا باید دست از سیاست‌های شعارگونه از جمله خودکفایی برداریم. باید با نگاه واقع‌بینانه مزیت‌های نسبی کشور در تولید محصولات کشاورزی را رصد کنیم و بر روی کشت آنها سرمایه‌گذاری کنیم. به‌دلیل کمبود منابع آبی و سرمایه‌گذاری نمی‌توان تمامی مایحتاج کشور را از داخل کشور تأمین کرد چون بخش کشاورزی ایران برای خودکفایی در همه محصولات ظرفیت‌های لازم و زیرساخت‌های مناسب را ندارد. بسیاری از موارد را ناگزیر به واردات هستیم.

 

 

متأسفانه ناهماهنگی بین دستگاه‌‌های دولتی بسیار زیاد است. ناهماهنگی بین سازمان غذا دارو، سازمان استاندارد، سازمان دامپزشکی و… بیداد می‌کند و دود این موازی‌کاری‌ها و تقابل به چشم تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌رود. به‌جاست که دولتمردان در این زمینه چاره‌ای عاجل بیاندیشند.

 

 

نمی‌توان گفت بالاترین سهم ولی سهم بسیاری قابل توجهی را صنعت غذا در زمینه اشتغالزایی کشور داشته است و از طرف دیگر صنایع غذایی گستردگی زیادی در سطح کشور دارد که می‌تواند در دورافتاده‌ترین نقاط کشور هم اشغال مستقیم ایجاد کند و این امر باید مورد توجه مسؤولین قرار گیرد و از این منظر هم شده صنایع غذایی را مورد حمایت خود قرار دهد.

 

 

نمی‌توان انتظار داشت دولت برای صنایع غذایی ارز 4200 تومانی اختصاص دهد، اما همان ارزنیمایی را هم شوربختانه به‌هنگام تخصیص نمی‌یابد. چون اگر صنایع درگیر تأمین مواد اولیه باشد بازار مصرف دچار التهاب می‌شود و جو روانی جامعه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

 

 

مهمترین تأثیر این حذف این است که یک کالای تغذیه مقوی که سرشار از اسیدهای آمینه موردنیاز بدن و چربی و روغن حاوی «امگا 3» هست را از سفره خانوار کنار رفته است بزرگترین جفا به اقشار فرودست جامعه این است که یک محصول سالم و با ارزش تغذیه‌ای بالا حذف شده است.