تولید چای در کشور طی چند سال اخیر با چالش های بسیاری مواجه بوده است و این امر بر کیفیت تولید تاثیر گذاری شده است. به طوری که کارشناسان مدت ها است بر اقدامات به زراعی و اصلاح باغات چای از سوی دولت تاکید داشته اند و معتقدند اگر اقدامات مثمر ثمری صورت نگیرد دیگر حتی نمی توان با چای خارجی نیز رقابت کنیم.
در این راستا خبرنگار ما گفتگویی با «سعید رحمت سمیعی» رئیس هیات مدیره سندیکای چایکاران شمال کشور انجام داده و پیگیر مسائل پیرامون این صنعت شده است.
*در ابتدا کمی در خصوص تولید، قیمت چای و آمارهای موجود در سال زراعی جاری صحبت کنید.
بد نیست در ابتدا بدانید که قیمت برگ سبز نسبت به سال گذشته حدود ۴۷ درصد افزایش داشت. از سوی دیگر میزان تولید نیز تقریبا نسبت به پارسال چند درصد بیشتر بود به طوری که ۳۱ هزار تن چای خشک تولید کردیم.
علاوه بر این متوسط قیمت برگ سبز حدود ۵ هزار و ۵۰۰ تومان شد و از آن طرف، اغلب کارخانجات نیز به ازای هر یک کیلو برگ سبز به کشاورز بین هزار تا هزار و ۵۰۰ تومان بابت کیفیت برگ سبز به اصطلاح جایزه دادند.
*با این تفاسیر چند درصد از برگ سبز خریداری شده توسط دولت درجه یک و چند درصد درجه دو بوده است؟
بر اساس اطلاعات موجود ۴۶ درصد برگ سبزی که دولت خریداری کرده برگ درجه یک بوده و ۵۴ درصد هم برگ درجه ۲ بوده است. مساله جالب توجه اینکه تقریبا ۹۰ تا ۹۵ درصد از چای خشکی که از برگهای درجه یک استحصال شده با قیمت خوب به فروش رسید چون مردم ایران تنها چای ایرانی با کیفیت خریداری می کنند. در واقع نهایتا ۱۰ تا ۱۵ درصد باقی مانده که به عنوان ذخیره تا اردیبهشت سال آینده در انبارها نگهداری می شود که دچار کمبود چای نشویم.
با این وجود از برگ سبز درجه ۲ خریداری شده بالغ بر ۵۰ درصد در انبارها دپو شده است؛ چون ذائقه مردم ایران با این نوع پای ها سازگار نیست. این در حالی است که داشتن چای خشک خوب منوط به داشتن برگ سبز خوب است.
در حقیقت آن ۵۰ درصدی هم که به فروش رسیده متاسفانه به قیمت بسیار نازل ۲۰ تا ۲۴ هزار تومان فروش رفته است. در صورتی که هزینه تولید هر یک کیلوگرم چای، بالغ بر ۳۴ هزار تومان بوده است. بنابراین این اتفاق یک فاجعه است و دورنمای خوبی را نمی بینیم.
*مشکل کار کجاست که تولید چای کیفی کم است؟
مشکل اینجا است که سازمان چای و وزارت کشاورزی برای رضایت خاطر کشاورزان صرفا با بالا بردن قیمت برگ سبز، صدای چایکاران را خاموش می کند در صورتی که باید کیفیت را بالا ببرد. به طوری که شاهد هستیم سال گذشته حدود ۵۰ درصد برگ سبز درجه یک خریداری کردیم امسال ۴۶ درصد شد.
این نشانگر این است که در مدیریت سازمان چای و وزارت جهاد یک ضعف وجود دارد؛ یعنی تفکر این سازمان و وزارتخانه تنها بالا بردن قیمت برگ سبز است در حالی که اگر سرمایه گذاری اصولی کنند، باغات را احیا کنند و به زراعی در باغات انجام بدهد دو اتفاق نیک رخ می دهد؛ اول اینکه تولید در واحد سطح بالا می رود و تولید ۳۱ هزار تن امسال نهایتا به ۴۲ تا ۴۳ هزار تن خواهد رسید و از سوی دیگر درصد برگ سبز درجه یک تا ۹۰ درصد افزایش پیدا می کند؛ یعنی اگر امروز این اتفاق بیفتد با همین قیمت موجود درآمد کشاورز ۲ برابر خواهد شد.
مساله اینجا است که نمی توان هر سال قیمت برگ سبز چای را دو برابر کرد چون اگر به همین نحو پیش برویم در برابر چای خارجی در می مانیم.
*به زراعی باغات چای چقدر سرمایه می خواهد که وزارت جهاد زیر بار این کار نمی رود؟
موضوع بودجه نیست بلکه تفکر صحیح وجود ندارد. خود سازمان چای سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان بلاعوض به کشاورز می دهد اما اگر سالانه ۱۰۰ میلیارد وام بدون بهره یا با بهره کم به کشاورزان بدهد در ۵ سال آینده تولید ۳۰ هزار تن به ۴۲ هزار تن و درصد درجه یک به درجه دو ۹۰ به ۱۰ خواهد شد. یعنی با این اقدامات شکوفایی در صنعت چای خواهد شد که حتی تصورش برای آقایان غیر ممکن است.
*علت اصلی این امتناع کردن ها چیست؟
علتش این است که پایتخت نشین ها با وزارت خانه رابطه تنگاتنگی دارند و مسلما در مورد واردات این محصول اقداماتی انجام می دهند؛ به این معنا که هر یک کیلوگرم چایی که تولید شود از واردات آنها یک کیلوگرم کاسته می شود. لذا طبیعتا نمی گذارند که به زراعی باغات صورت بگیرد تا میزان تولید بالا نرود.
از سوی دیگر تولید با تولید فرق دارد؛ همه درماندگی ما از اینجا ناشی می شود که تولید چای ما کیفی نیست و لذا با بالا بردن قیمت بدون بالا بردن کیفیت بازار را از دست می دهیم و رقبای خارجی ما را نابود می کنند.
*بحث واردات را مطرح کردید، الان چه میزان واردات چای سالانه صورت می گیرد؟
امسال هم واردات بیشتر و هم صادرات بیشتری داشتیم، اما معمولا با تولید ۳۰ هزار تنی که ۱۰ تا ۱۵ هزار تن از آن صادر می شود واردات هم چیزی در حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار تن رقم می خورد. اگرچه باید توجه داشته باشم که آمار درستی در این رابطه وجود ندارد و این اعداد اعلام شده بر اساس آمار گمرکات است که در پایان سال همه ساله حجم واردات و صادرات و مقاصد صادراتی و غیره را به ما اعلام می کنند.
با توجه به اینکه نیاز کشور به چای بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تن است لذا مخالف واردات نیستیم. اما نگران این هستیم که تنها با بالا بردن قیمت برگ سبز و کیفی نکردن آن و از آن طرف با بالا رفتن هزینه های جاری حتی نتوانیم با چای خارجی با قیمت کیلویی ۳۰۰ هزار تومان هم رقابت کنیم.
در حقیقت ما می خواهیم چای ما از نظر کیفی به جایی برسد که بتواند حتی از چای خارجی نیز پیش برود. الان بخشی از چای های ایرانی که از باغات احیا شده و آباد حاصل می شود قابل رقابت با بهترین چای دنیا است. مضاف بر اینکه کارخانجات باید هنر چای سازی داشته باشند. الان ۸۰ تا ۹۰ درصد چای سازان و کارخانه داران ما کارشناسان تعلیم دیده مربوطه را ندارند که چای کیفی تولید کنند. بنابراین کیفی نبودن چای تنها به ضعف کشاورز برنمی گردد بلکه مقصر اصلی در این میان سازمان چای است که نه کارشناس تولید چای تربیت کرده و نه باغات چای را احیا کرده است.
*برای تبدیل برگ سبز به چای سیاه کیفی چه تجهیزاتی کم داریم؟
الان ده ها سال است که با همین تجهیزاتی که ما داریم در تمام دنیا چای تولید می شود و فعلا تحول اساسی در تجهیزات نیاز نداریم. اما شیوه چای سازی یک هنر است که نیاز به دانش تولید دارد الان ما دانش تولید چای مان ضعیف است.
مساله اساسی اینجا است که سازمان چای دورنمایی برای صنعت چای نمی بیند و فقط روزی گذران می خواهد کشاورز را با بالا بردن بهای برگ سبز راضی نگه دارد.