تولید کنسانتره با نصف ظرفیت

سال 1400 را با امید به پایان پاندمی آغاز کردیم و با چشم‌انداز انتخابات ریاست‌جمهوری به استقبال روزهای بهتر رفتیم. ما هم به عنوان رسانه‌ای با ویژگی اقتصادی، البته به طریق اولی و با هرآنچه در توان داشتیم کوشیدیم با انتشار دیدگاه‌های مختلف و به چالش کشیدن آن‌ها قدمی در مسیر ارتقای سطح کیفیت زندگی مردم‌مان برداریم. طی سالیان، این مهم را با دعوت از صاحبان صنایع تولیدی، صادرکنندگان و واردکنندگان و دیگر دست‌اندرکاران صنایع غذایی به انجام رسانده‌ایم. در این مصاحبه پای صحبت دکتر ولی‌اله داوودآبادی، دبیر انجمن تولیدکنندگان صنایع کنسانتره و آب‌میوه ایران انجام شد. وی با اشاره به چالش‌هایی که همواره صنایع غذایی ما را همراهی می‌کنند به برخی از آنها را که در سال گذشته نمود بیشتری داشته‌ اشاره کرده است. آنچه در ادامه می‌آید ماحصل این گفت‌وگو است.

 

به گواه بسیاری از فعالان عرصه تولید، سال جاری یکی از سخت‌ترین سال‌ها برای تولید بوده است. آن هم در شرایطی که قرار بود موانع تولید کمتر بشود. در صنعت کنسانتره و آبمیوه وضعیت چگونه بوده است؟

صنایع غذایی ما همواره با چالش‌هایی همراه بوده است، اما مدیران و فعالان دلسوز عرصه صنعت و تولید، سعی کرده‌اند بر مشکلات غلبه کنند. البته گاهی مسایلی پیش می‌آید که متاسفانه کل تولید را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. برای مثال وقتی که بحث ارز ترجیحی مطرح می‌شود، خیلی از معادلات و محاسبات مدیریتی را به چالش می‌کشد و تصمیم‌گیری را سخت‌تر می‌کند. می‌دانیم مشکلات صنعت غذا به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه این صنعت از تغییرات آب و هوایی، از سرما و گرما و از خیلی مشکلات دیگر متاثر می‌شود. به این معنا که یک بخشنامه می‌تواند مساعدت ابر و باد و مه و خورشید و فلک را به هم بریزد. گذشته از همه اینها باید اذعان کنیم که ما در بخش حمل و نقل، خیلی کشورِ به‌روزی نیستیم. وقتی صحبت از صادرات و اهمیت استراتژیک آن می‌کنیم باید بستر مناسبی هم برایش تدارک ببینیم. بستر صادرات مگر غیر از حمل و نقل مدرن است؟ و قوانین دست و پاگیر گمرکی و البته مشکلات متاسفانه تحریم را هم نباید فراموش کرد. گاهی با کوچک‌ترین اشتباه، پول پرداخت‌شده مدت‌ها گاهی تا دو سال پا در هوا می‌ماند. جالب است که نه طرف زیر بار می‌رود، نه بانک مرکزی و نه حتی صنایع غذایی و… به اینها بحث ارز ترجیحی را هم اضافه کنید. هرچند ما خیلی با ارز ترجیحی سروکار نداشتیم. این مسائل در صنعت ما هم به عنوان تولیدکنندگان و صادرکنندگان کنسانتره و آب‌میوه؛ با اینکه مصرف شکر خیلی بالایی نداریم، بی‌تأثیر نبوده است. البته بحث قوطی و کارتن و اینها را هم باید لحاظ کنیم.

 

اخیراً خبری داشتیم مبنی بر معافیت صنایع غذایی از مالیات 9 درصدی ارزش افزوده، ارزیابی‌تان از این تصمیم دولت چیست؟ می‌دانیم که در بسیاری از کشورها صنعت غذا و پوشاک از مالیات معاف هستند.

شاید تصور شود که مجموعه صنایع غذایی معاف از مالیات شده است.

در صورتی که اگر اشتباه نکنم فقط 8 تا 9 مورد نظیر گندم و چند قلم روغن و… را شامل می‌شود که البته بی‌تاثیر نیست. تمام تلاش هر تولیدکننده‌ای این است که بتواند محصولاتش را با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده برساند. همان‌طور که گفتم اخبار همیشه تاثیر خود را می‌گذارد. خبری که شما اشاره کردید یا بحث ارز ترجیحی و همین طور بحث بنزین که گویا به صورت پایلوت در کیش مطرح شده است؛ با اینکه هنوز نهایی و سراسری نشده، هرکدام به نوبه خود تاثیرگذار بوده است.

 

کشور ما به لحاظ مرغوبیت میوه از شرایط بسیار خوبی برخوردار است. می‌توانستیم صادرکننده خوب کنسانتره باشیم، اما متاسفانه از این پتانسیل آن‌طور که باید، استفاده نشده است. برای مثال سیب ایران هم مرغوب است و هم فراوان تولید می‌شود، اما به‌دلایلی، خوب مدیریت نمی‌شود و بالطبع کنسانتره هم برای تولیدکننده گران تمام می‌شود. دنیای امروز دنیای رقابت‌هاست؛ تنها با کیفیت بالا و قیمت پایین است که در مقابل رقبای خارجی می‌توان عرض‌اندام کرد. میوه‌ها به قول معروف یک سال بیار دارند و یک سال نیار. سالی که گذشت به‌قدری محصول سیب‌مان زیاد بود که در جاده‌ها هم سیب ریخته بود. خب، جهاد کشاورزی، باغداران و صنعت ما هم هرکدام مشکلات خود را داشتند. در چنین فراوانی با دخالت‌هایی که کردند قیمت‌ها و بالطبع قیمت کنسانتره سر به فلک سایید. خواسته ما از مسؤولان همواره این بوده است که بتوانیم مستقیما یا با یک واسطه، اما واسطه قدرتمند با باغدار طرف بشویم و خرید کنیم. نه این‌که محصول با وانت‌ها یا کامیون‌هایی که دم در کارخانه صف می‌کشند جابه‌جا و دست‌به‌دست شود.

 

آمار دقیق ندارم، اما می‌توانم بگویم افزایشی بوده است. در کنسانتره پرتقال ما می‌توانیم صادرکننده باشیم. هم باغ‌های خوبی در شمال کشور داریم و هم کارخانجات خوبی داریم. متاسفانه در چند سال اخیر برخی از کارخانه‌ها تعطیل و از رده خارج شده است. در حال حاضر دو یا سه کارخانه فعال هستند. ما حدود 25 تا 26 هزار تن مصرف کنسانتره داریم که در مجموع 6 تا 7 هزار تن در داخل تولید می‌شود و بقیه را وارد می‌کنیم. اگر وزارت جهاد کشاورزی حمایت‌های لازم را انجام دهد، یعنی انگیزه ایجاد کنند حتی می‌توانیم صادرکننده کنسانتره پرتقال باشیم یا حداقل نیاز داخل را تأمین بکنیم. اساساً باغ‌های شمال با هدف تولید و صادرات کنسانتره شکل گرفته است. در زمینه سیب، انار و انگور خوشبختانه صادرکننده هستیم. در خصوص انبه هم فعالیت‌هایی شده است. چندین کارخانه‌‌ اعلام آمادگی کرده‌اند که امید است با کمک جهاد کشاورزی خط تولیدشان دایر بشود. به شرطی که تعرفه واردات میوه انبه صنعتی را پایین بیاورند و بتوانیم از پاکستان و به‌ویژه از هندوستان که انبه مرغوب‌تری دارد وارد کنیم. البته محصول داخلی در چابهار و عسلویه و… داریم، اما کفاف نمی‌دهد.

 

چالش اصلی صنایع غذایی مقوله قیمت است. در واقع صنعت غذا قیمت‌محور است. در این خصوص از اول هم 4 صنعت آب‌میوه، آب‌معدنی، ماءالشعیر و نوشیدنی‌ها مورد توجه بوده است. ‌کاش این بحث با مشارکت مراکز پخش، هایپرمارکت‌ها و سوپرمارکت‌های بزرگ شکل می‌گرفت و در وهله نخست تکلیف محدوده و ضرایب سود آنها مشخص می‌شد. می‌دانید که قوانین سازمان حمایت به سال‌های خیلی دور یعنی شاید به زمان جنگ برمی‌گردد. البته در مقاطعی تغییراتی داشته، ولی به‌روز نبوده و نیست. چهل سال پیش شرکت پخشی وجود نداشته امکانات، تجهیزات، لجستیک و پرسنلی که پخش‌ها، هایپرها و مال‌مارکت‌های امروزی در اختیار دارند را داشته باشد و اصلاً قابل مقایسه با آن دوران نیست. «پخش» امروز یک صنعت است، لذا با توجه به هزینه‌های‌شان، با حاشیه و ضریب سود 10 درصد امکان بقا و فعالیت نخواهند داشت. همین طور مغازه‌دار با میلیاردها سرمایه‌ای که برای خرید یا سرقفلی مغازه هزینه کرده‌اند با 10 درصد چطور می‌توانند ادامه دهد؟ بالاخره باید تکلیف ضرایب سود مشخص شود. هدف ما رعایت حال مصرف‌کننده است. اگر مصرف‌کننده نباشد یا نخرد تولیدکننده یا پخش، کاری از پیش نمی‌برند. «پخش» به سوپرمارکت‌ها و آنها هم به مصرف‌کننده وابسته هستند.

 

مجموع تولید سالانه کنسانتره ما حدود 80 تا 90 هزار تن برآورد می‌شود. که حدود 20 تا 25 درصد آن در داخل مصرف و بقیه صادر می‌شود. البته توان تولید ما 150 هزار تن یعنی حدود دو برابر فعلی است که باید به آن برسیم. در مقابل یکسری واردات هم داریم. مصرف سرانه آب‌میوه ما حدود 10 تا 11 لیتر است که تقریبا نصف کشورهای اروپایی است. ما در مصرف شیر هم همین فاصله را با آنها داریم. خوشبختانه ما این کمبود را از طریق تازه‌خوری جبران می‌کنیم. تازه‌خوری در ذات خود خیلی هم خوب است، اما ایراد آن در دورریزی است که اتفاق می‌افتد. متاسفانه دورریز ما چه در داشت و برداشت، چه در کارخانه و همین طور در خانه‌ها بسیار بالاست که به فرهنگ مصرف ما برمی‌گردد. به هرحال میزان مصرف میوه، آب‌میوه و شیر با بروز بیماری‌ها نسبت مستقیم دارد که فرهنگ‌سازی بیشتری را طلب می‌کند. برای مثال اگر شیر رایگان در اختیار مردم قرار بگیرد درست است که هزینه بالایی بر دوش دولت خواهد گذاشت، اما با توجه به هزینه‌هایی که دولت در حوزه درمان متقبل می‌شود، شاید در برآورد هزینه – فایده بسیار هم به نفع بودجه‌های سالیانه دولت‌ها باشد.

 

بخشی از فعالیت ما در واقع جواب دادن به مکاتبات کارخانجات و اداراتی است که با آنها در ارتباط هستیم، مثل وزارت بهداشت، استاندارد، وزارت صمت، وزارت جهادکشاورزی و… معمولا واحدهای تولیدی به هر مشکلی که بربخورند ما باید به دنبال حل مسأله باشیم. مثلا مشکل گمرکی پیدا بکنند یا در مقاطعی که با پتروشیمی به مشکل می‌خورند یا تولیدکنندگان آب‌میوه که گاهی مشکل قوطی داشته‌اند. اینها به انجمن مراجعه می‌کنند و انجمن باید پیگیری کند. لذا انجمن واسطه‌ای است برای حل مشکل تولیدکننده در ارتباط با مراکز تصمیم‌گیرنده. برای مثال در مقاطعی اگر خاطرتان باشد به کنسانتره‌های مناطق گرمسیری اجازه ورود نمی‌دادند. تا این‌که با مکاتبات بسیار و جلسات متعدد و ساعت‌ها پیگیری بالاخره مشکل حل شد. در خصوص توسعه کارخانجات، فعالیت‌های بسیاری داشته‌ایم. به هرحال فقط این نیست که چند قلم آب‌میوه تولید شود. بلکه این فعالیت‌ها باید گسترش یابد. همان طور که شرایط زندگی عوض می‌شود ذائقه‌ها هم تغییر می‌کند.

بنابراین باید تحول ایجاد کرد، مدام باید محصولات به‌روز شود. مردم با بیرون ارتباط دارند؛ تحولات را می‌بینند. صنایع ما هم باید پابه‌پای دیگر کشورها متحول شود. شکل و شمایل و کیفیت بسته‌بندی‌ها عوض شده است. بعضی از قوطی‌ها و پاکت‌های ما در خارج تولید می‌شود که امیدواریم با تلاش‌هایی که می‌شود در داخل تولید شود.