بخشی از این طرح به ساماندهی آرد موردنیاز نانواییها اختصاص دارد تا یارانه پرداختی دولت به این حوزه هدفمند شود؛ از این رو در سیستم جدید فروش نان قرار است شهروندان مانند روال سابق و با همان قیمت‌های قبلی و بدون محدودیت، خرید خود را انجام دهند؛ تنها تفاوتی که مردم با آن مواجه میشوند، خرید نان از طریق دستگاههای کارتخوانی است که در نانواییها نصب شده است.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در قالب طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان قرار است تمامی نانواییها به دستگاههای کارتخوان مخصوص مجهز شوند. به این شکل که مردم بعد از خرید نان کارت می‌کشند و پول نان یارانه‌‌‌ای را پرداخت می‌کنند و از آنجا که نانوایی آرد را به قیمت آزاد خریده است، دولت مابه‌‌التفاوت مبلغ نان یارانه‌‌‌ای تا قیمت اصلی نان را به حساب نانوایی واریز می‌کند. شرط الزامی اجرای طرح این است که خرید نان در نانواییها حتما باید با کارت‌های بانکی انجام شود و نانواییها نمی‌توانند از مشتری‌ها پول نقد دریافت کنند؛ چراکه قرار است هر نانوا به میزان فروش خود از دولت یارانه دریافت کند. این دستگاههای کارتخوان هوشمند با یک نرم‌افراز اندرویدی کار می‌کنند و هدف از ساخت و طراحی آنها این است که میزان دقیق فروش نان و حتی نوع نان در نانوایی به طور دقیق ثبت و رصد شود. در این دستگاههای جدید، هنگام خرید نان تصویر آن اعم از لواش، بربری، سنگک و... نمایش داده می‌شود و خریدار با لمس نوع نان و تعداد نان، مبلغ خرید را با کشیدن کارت پرداخت می‌کند.
نصب کارتخوانهای هوشمند فروش نان
در همین راستا رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران در تشریح اجرای این طرح توضیح داد: در جلسه‌ای در استانداری تهران با ریاست معاونت هماهنگی امور اقتصادی استانداری تهران، اتحادیه برای نصب دستگاه‌ها اعلام آمادگی کرد و برای این اقدام ملی همکاری‌‌های لازم را به عمل میآورد. بیژن نوروزمقدم با اعلام اینکه بعد از نصب کارتخوانهای هوشمند، فروش نان با این دستگاه‌ها انجام می‌شود، افزود: با توجه به اینکه فعلا آرد یارانه‌‌‌ای به واحدهای نانوایی پرداخت می‌شود، شکل پرداخت یارانه نان تغییری نخواهد داشت. پس از اینکه آرد نانواییها آزاد شود، دولت نیز مابه‌‌التفاوت قیمت نان را به حساب نانوایان واریز می‌کند تا مردم نان را به قیمت قبل خریداری کنند.
در این بین براساس اعلام مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی، در حال حاضر طرح نصب کارتخوانهای هوشمند نان در سراسر کشور اجرا شده و از حدود ۷میلیون تراکنش روزانه نانواییهای سراسر کشور تاکنون ۲/ ۶میلیون تراکنش معادل حدود ۸۷درصد تحت پوشش کارتخوانهای هوشمند قرار گرفته است. محمد جلال در مورد تاثیرات نصب کارتخوانهای هوشمند در نانواییها گفت: با نصب این کارتخوانها حجم آردی که به نان تبدیل و به مردم فروخته می‌شود، به راحتی قابل مشاهده است. با اجرای این طرح مقدار مصرف آرد نانوایی ها که تبدیل به نان می‌شود، کاهش یافته است؛ اما برای صرفه جویی در کل کشور به داده‌‌‌های جدیدی نیاز است که هنوز جمع بندی نشده است. وی همچنین با اعلام اینکه پس از تکمیل نصب کارتخوانهای هوشمند در کل کشور و استقرار کامل زیرساخت‌‌ها فاز دوم اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان اجرایی خواهد شد، گفت: نیازی به جمع‌آوری کارتخوانهای متعارف و قدیمی نیست و پیشنهاد می‌شود نانواییها آن را حفظ کنند، چون در شرایطی که ممکن است سامانه‌‌ها قطع شود، از آن کارتخوانها برای راه‌اندازی کار مردم استفاده می‌شود.
صرفهجویی ۵/ ۱میلیارد یورویی
مشاور وزیر اقتصاد همچنین با اشاره به برآورد صرفه جویی سالانه ۵/ ۱میلیارد یورویی با اجرای این طرح تصریح کرد: برآوردهای بیشتر از۵/ ۱میلیارد یورو هم از محل ذخیره گندم و آرد صرفهجویی شده با این طرح خواهیم داشت که این از طریق بررسی داده‌‌هایی که از سامانه به دست میآید، مشخص شده است. با گذشت نزدیک به دو ماه از اجرای این طرح، از نظر تعداد کارتخوان بیش از ۶۳درصد در کل کشور و از نظر تعداد تراکنش‌‌‌های فروش نان نانواییها، بیش از ۸۹درصد نانواییهای کشور را پوشش داده‌‌‌ایم.
پرداخت ۱۵درصد مازاد فروش
براساس اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی در حال حاضر تمام نانوایی ها از آرد نوع یک و دو استفاده می‌کنند که تفاوت قیمت این دو نوع آرد در صنف یا در صنعت زیاد نیست و گندم این دو نوع آرد حدود کیلویی ۱۲هزار تومان خریداری می‌شود. در حالی که پیش از این نرخ آرد نوع یک ۶۶۵ تومان و نرخ آرد نوع دو ۹۰۰تومان بود، اما اکنون تقریبا همه آ‌‌ردها به یک نرخ خریداری میشوند. در این بین استفاده از کارتخوانهای هوشمند برای نانواییها به این ترتیب است که در آخر هر شب بر حسب تعداد نان فروخته شده در الگوی آرد نوع یک ضرب در ۱۵درصد به حساب نانوا واریز می‌شود تا بتواند بخشی از افزایش هزینه تولید نان را برای نانوا جبران کند و با توجه به اینکه پرداخت ۱۵درصد مابه‌‌التفاوت کفاف هزینههای نانوایی را نمی‌کند، احتمالا این رقم در آینده نزدیک افزایش می‌‌‌یابد.
نقاط قوت این طرح
در همین حال معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز در رابطه با طرح فروش نان با دستگاههای کارتخوان هوشمند گفت: برای اجرای طرح توزیع نان با دستگاههای کارتخوان در کشور، نیاز به ۸۳هزار دستگاه کارتخوان است که درصورت تجهیز همه نانواییها، این طرح عملیاتی خواهد شد. محمد قربانی درخصوص جزئیات این طرح تشریح کرد: با اجرای فروش نان با دستگاههای کارتخوان هوشمند، خرید نان با کارت بانکی فرد که به کد ملی آن شخص متصل است، انجام و قیمت نان با نرخ سال قبل محاسبه می‌شود؛ ضمن اینکه هیچ تغییری در حجم و قیمت نان خریداری شده صورت نمی‌گیرد. جلوگیری از گرانفروشی، قاچاق آرد و تخصیص آرد بر مبنای فعالیت نانواییها از مهم‌ترین نقاط قوت این طرح عنوان شده است.
مزایای هوشمندسازی یارانه آرد و نان
بر اساس این گزارش، درمجموع مسوولان بر این باورند که اجرای طرح «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» سبب می‌شود تا نانواییها کیفیت نان خود را افزایش دهند، زیرا همه باید از یک رویه مشخص پیروی کنند و در عین حال از گرانفروشی جلوگیری می‌شود. همچنین با اجرای این طرح، از قاچاق آرد و توزیع خارج از شبکه آرد نیز جلوگیری به عمل میآید؛ چون اگر میزان فروش نان هر نانوایی نسبت به سهمیه آرد کمتر باشد، در گزارش های دستگاه مشخص خواهد شد. طبق اظهارات این مسوولان، از طریق این دستگاه‌ها عملکرد نانوایان و توانایی آنها در تولید، مشخص و بر همین اساس مبنای تخفیف آرد و سهمیه هر نانوایی تعیین می شود. با نصب دستگاه کارتخوان، تمامی نانواییها رصد میشوند و در مرحله بعد هر نانوا بر اساس میزان پخت نان، یارانه دریافت می‌کند. درمجموع استفاده از کارتخوانهای هوشمند، زنجیره تامین گندم و تبدیل به آرد و نان را شفاف‌سازی می‌کند و پروتکل های بهداشتی هم از این طریق در نانواییها رعایت می‌شود.
منتقدان چه می‌گویند؟
با این حال برخی کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی، چند ایراد را به این طرح وارد می‌‌‌دانند. ایراد اول که سید کاظم دلخوش، نماینده مجلس به این طرح وارد کرده، سه نرخی شدن آرد فانتزی و شیرینی پزی، آزاد و تعاونی است؛ اتفاقی که به اعتقاد دلخوش، فساد به بار میآورد و راه دزدی را هم باز می‌کند. ایراد دوم وی این است که برای اداره و مدیریت این دستگاه‌ها که به نانوایان می‌دهند، در کل کشور نزدیک به ۱۰هزار نفر کارمند در بانک‌ها درگیر میشوند که اگر این عدد را ضرب در هزینه‌‌‌ها، مالیات، بیمه و امکاناتی کنیم که باید ایجاد شود، هزینههای بالایی را ایجاد می‌کند. صرف نظر از اینکه حدود ۴ تا ۵هزار نفر هم از نهاد بازرسی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت باید درگیر نظارت بر اجرای این طرح شوند.
علی قنبری، معاون اسبق وزیر جهاد کشاورزی نیز ضمن موافقت با نظر این نماینده مجلس در این زمینه معتقد است: دولت در بخش‌‌های مختلف دچار مشکلات زیادی است و بیجهت هم خود را وارد افزایش قیمت‌ها و دخالت در بازار و کنترل بازارها کرده است؛ در صورتی که دولت نمی‌تواند در چند جبهه بجنگد و در بازارهای مختلف دخالت کند؛ به‌خصوص اینکه نان مصرف عمومی دارد و به این شکل ورود به مساله نان هزینه‌‌بر است و تشکیلات نظارتی قوی و سیستم الکترونیکی دقیق می‌‌خواهد. دولت بی‌‌موقع وارد این قضیه شده، در حالی که باید مسائل اقتصادی و درآمد مردم و مشکل نقدینگی را حل کند. دولت باید سعی کند بخش سرمایه‌گذاری را در حوزه بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی تقویت کند. ورود بیجهت به مسائل حاشیه ای، هم وقت دولت را می‌گیرد و هم مردم را سرگرم مسائل حاشیه‌‌‌ای می‌کند و این‌‌گونه اقتصاد کشور متزلزل می‌شود.
وی درباره تاثیر طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان روی مصرف مردم و نیز قاچاق عنوان کرد: تاکنون در رابطه با بحث آرد و نان مشکلی نداشتیم و جلوی قاچاق را هم می‌شود به راحتی گرفت. اما کنترل مصرف و قاچاق با این شیوه‌‌‌ای که دولت در پیش گرفته، در بلندمدت هزینه زیادی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.