مشکلات بسیاری از جمله خشکسالی، افزایش هزینه ها و سود و ضرر قیمت زعفران ناشی از دلالی بخش خصوصی و خصولتی همواره کشاورزان خراسانی را آزرده است اما موضوعی که امروز مورد بحث ما در این گزارش است بحث صادرات و ارزش این محصول گران‌بهاست که به بهای ناچیزی فروخته می شود و هرسال بازارهای بسیاری را از دست می دهیم.
متأسفانه مشکلات مربوط به تعرفه صادرات به کشورهایی مانند هندوستان و چین،ۀ بازگشت ارز به سامانه نیما و همچنین موانع تجاری با سایر کشورها، دست‌به‌دست هم داده تا بازار صادرات هرسال محدودتر از سال گذشته شود و دلالان بین‌المللی جای تجار واقعی و صادرکنندگان ایرانی را بگیرند.
متأسفانه تعهدات ارزی و مقررات دست و پاگیر، میزان قاچاق زعفران را به کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان افزایش داده و ماجرای قاچاق زعفران از کشور به قصه ای پرغصه و تکراری تبدیل شده است که هر از گاهی مسئولان دولتی با ابراز نگرانی برای آن از کنارش رد می شوند.
قاچاقچی جای صادرکننده زعفران را گرفته است
فریدون ناصری یکی از صادرکنندگان زعفران در خراسان شمالی است که در گفت و گو با ایسنا، در ارتباط با مشکلات موجود در حوزه زعفران اظهار کرد: یکی از مشکلات موجود جلوی پای صادرکنندگان زعفران بحث عوارض صادراتی است که سبب شده تا صادرات این محصول ارزشمند برای تجار ارزش اقتصادی نداشته باشد.
وی گفت: در واقع این امر سبب شده تا قاچاق زعفران در کشور صورت گیرد و این محصول به صورت قاچاق از کشورمان خارج، به افغانستان ارسال و سپس به نام زعفران افغانستان به سایر کشورها صادر شود.
وی افزود: در حال حاضر قاچاق زعفران از ایران به شهر هرات در افغانستان کیلویی ۳ میلیون تومان هزینه دارد (بابت هزینه حمل) و سپس این محصول با گواهی مبدا افغانستان صادر می شود.
ناصری ادامه داد: ایران صادرات زعفران را به افغانستان ممنوع نکرده اما افغانستان واردات زعفران را به کشور خود ممنوع کرده است، در کشور افغانستان ۴۰ تن زعفران تولید می شود اما مابقی صادرات صورت گرفته از این کشور مربوط به زعفران های ایران است که به صورت قاچاق به آن کشور ارسال شده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر تعرفه صادرات زعفران از افغانستان برای کشورهای چین، هند و ترکیه صفر است. این در حالی است که هزینه تعرفه صادرات زعفران از ایران برای کشورهای چین و هند ۴۰ و برای ترکیه ۵۵ درصد است.
این صادرکننده زعفران استان، بیان کرد: تعرفه گمرکی برای صادرات زعفران از ایران کیلویی ۱۰ میلیون تومان بوده اما از افغانستان صفر است.
وی گفت: میزان تولید زعفران در سال گذشته حدود ۲۵۰ تن بوده که ۵۰ تن در داخل کشور استفاده شده و حدود ۱۰۰ تن به صورت رسمی صادر شده، اما مابقی زعفران های تولیدی کجا رفته است؟
وی خاطرنشان کرد: در واقع قاچاق زعفران سبب شده تا قیمت این محصول در بازارهای جهانی به شدت کاهش یابد.
خرید حمایتی تعاون روستایی، گل زعفران شود
وی در ادامه به خرید حمایتی زعفران توسط سازمان تعاون روستایی اشاره کرد و افزود: بهتر آن است که خرید حمایتی صورت گرفته از سوی سازمان تعاون روستایی به صورت گل زعفران باشد تا زعفران خشک. در واقع بیشتر عواید حاصل از خرید حمایتی زعفران به جیب دلال می رود تا جیب کشاورز.
میزان مصرف آب در کشت زعفران کمتر از محصولاتی همچون هندوانه
این صادرکننده زعفران به حق آب نیز اشاره کرد و ادامه داد: اگر قیمت سوپر نگین ۱۳۰۰ دلار باشد باید ۵ در هزار آن که معادل ۶.۵ دلار است در گمرک پرداخت شود.
وی با بیان اینکه عوارض گمرکی در گذشته برای زعفران وجود نداشته و از سال ۱۴۰۱ اعمال شده است، خاطرنشان کرد: محصولاتی همچون هندوانه، سیب زمینی، گوجه فرنگی و ... آب بر هستند اما برای زعفران آب چندانی استفاده نمی شود که بابت آن حق آب پرداخت شود.
وی بیان کرد: پرداخت این تعرفه شاید برای یک کیلوگرم زعفران عدد چندانی نباشد اما برای حجم بالای آن، رقم زیادی است که به عنوان مثال برای ۱۰ کیلوگرم زعفران باید ۶۵ دلار پرداخت شود.
نظارت بیشتر بر صادرات زعفران به صورت ارسال هوایی
وی در ادامه با اشاره به اینکه بهتر است تا صادرات زعفران به صورت هوایی صورت گیرد، گفت: در واقع صادرات این محصول به صورت هوایی موجب می شود تا نظارت های بیشتری بر روی آن صورت گیرد اما در نحوه زمینی و دریایی ممکن است نظارت ها به خوبی صورت نگیرد. در حال حاضر نیز قاچاق زعفران به صورت زمینی انجام می شود.
میزان بهره وری زعفران در هکتار افزایش یابد
ناصری همچنین خاطرنشان کرد: افزایش قیمت زعفران مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه باید میزان بهره وری در هکتار افزایش یابد تا برای کشاورز و صادرکننده توجیه اقتصادی داشته باشد.
به گفته وی میزان تولید زعفران در هر هکتار در خراسان شمالی ۵ کیلوگرم است که می تواند با روش های نوین کشاورزی و استفاده از مکانیزاسیون در تولید، حتی به ۱۵ کیلوگرم در هکتار افزایش یابد.
وی ادامه داد: روش های سنتی کشت، داشت و برداشت این محصول سبب می شود تا هزینه هایی همچون هزینه های کارگری به شدت افزایش یابد. به عنوان مثال در حال حاضر برای برداشت محصول در هر هکتار نیاز به ۱۵ نفر نیروی کارگری است که با استفاده از مکانیزاسیون می توان تعداد کارگرها را کاهش داد.
حل مشکلات صادرکنندگان، قاچاق زعفران را منتفی می کند
مظفری یکی دیگر از صادرکنندگان نیز در ادامه در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: یکی از مشکلات صادرکنندگان زعفران موضوع رفع تعهدات ارزی است که باید تعرفه هایی که در نظر گرفته می شود، واقعی دیده شود.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر عوارض گمرکی نیز سبب شده تا مقدار قابل توجهی از زعفران های تولیدی در کشور توسط افغان ها به افغانستان قاچاق و سپس با گواهی مبدا افغانستان به سایر کشورها صادر شود.
وی تاکید کرد: اگر موضوع رفع تعهدات ارزی و عوارضات گمرکی حل شود به طور قطع شاهد قاچاق زعفران به کشورهای خارجی همچون ترکیه، افغانستان و عراق نخواهیم بود و صادرکنندگان زعفران پویاتر خواهند شد.
قاچاق سالانه ۲۰ تا ۵۰ تن زعفران از کشور
دکتر حسین زینعلی مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی نیز در گفت و گو با ایسنا از پیش بینی تولید ۳۰۰ تن زعفران طی امسال خبر داد.
وی اظهار کرد: قیمت خرید حمایتی زعفران نیز مشخص شده تا در صورت نیاز جهاد کشاورزی ورود پیدا کند.
وی گفت: قیمت هر کیلوگرم نگین سوپر زعفران از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای امسال ۴۱ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان اعلام شده است.
دکتر زینعلی در ارتباط با اقدامات حمایتی وزارت جهاد کشاورزی از خریداران زعفران نیز بیان کرد: قرار بر این شده تا تسهیلاتی به خریداران زعفران اختصاص یابد.
وی افزود: درخواست هر یک از این خریداران در سامانه مورد نظر در سازمان های جهاد کشاورزی استان ها ثبت می شود؛ سپس این افراد بعد از تایید ریاست سازمان ها به بانک برای دریافت تسهیلات معرفی می شوند.
مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: پیش بینی می شود طی امسال ۳۰۰ تن زعفران برداشت شود. سال گذشته نیز ۲۳۵ تن زعفران برداشت شد.
وی به موضوع صادرات زعفران نیز اشاره کرد و گفت: امسال ۲۳۵ تن زعفران صادر شده است که بیشتر به کشورهای امارات، چین و اسپانیا انجام شد.
دکتر زینعلی با اشاره به اینکه هر ساله در صادرات زعفران با رشد مواجه بودیم، تصریح کرد: بالاترین میزان صادرات این محصول در سال ۹۹ با رقم ۳۲۵ تن بوده است.
وی اظهار کرد: در سال ۱۴۰۰ به علت بروز خشکسالی، میزان صادرات کاهش یافت اما ارزش افزوده حاصل صادرات این محصول در سال گذشته ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد.
دکتر زینعلی توضیح داد: صادرات هر کیلوگرم زعفران در حوزه بین الملل در سال ۹۹ حدود ۶۰۰ دلار و سال گذشته ۱۳۰۰ دلار بوده است.
وی به موضوع قاچاق این محصول باارزش نیز اشاره کرد و گفت: مهمترین علت بروز این مشکل، مسئله رفع تعهدات ارزی است که سبب شده تا قاچاق زعفران صورت گیرد و باید مسئولان ذی ربط چاره ای برای آن بیندیشند.
وی افزود: میانگین تولید زعفران در کشور حدود ۳۰۰ تن در سال است که از این میزان حدود ۸۰ تن در کشور مصرف، بخشی به صورت قانونی صادر و ۲۰ تا ۵۰ تن نیز قاچاق می شود.
تولید حدود ۲۰ تن زعفران در خراسان شمالی طی سال
عفتی مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: سطح زیر کشت زعفران در این استان ۴ هزار هکتار است که به طور میانگین در سال، ۲۰ تن محصول برداشت می شود.
وی افزود: میانگین تولید زعفران در هکتار در مزارع این استان حدود ۷ کیلوگرم است اما این میزان طی سال گذشته ۴ تا ۴.۵ کیلوگرم بود.
وی توضیح داد: استفاده از بذر و پیازهای استاندارد می تواند به افزایش تولید زعفران در هر هکتار کمک کند.
وی بیان کرد: از سوی دیگر کاشت پیازهای بیشتر، هم به بارور شدن زودتر مزرعه کمک می کند و هم اینکه عملکرد را در سطح افزایش می دهد.
به گفته عفتی، استفاده از کودهای دامی و شیمیایی نیز موجب حاصلخیزی خاک و عمل آوری بیشتر می شود.
وی توضیح داد: یک مزرعه زعفران تا ۷ سال نیاز به کشت مجدد پیاز ندارد .