بر اساس آخرین بخشنامه بانک مرکزی در تیر سال ۹۹ در خصوص سپرده بانک ها، این سود‌ها به صورت علی الحساب به دو بخش حساب‌های کوتاه مدت و مدت دار تقسیم می‌شود. در سپرده‌های کوتاه مدت عادی، نرخ سود به صورت ماه شمار ۱۰ درصد، در سپرده‌های کوتاه مدت ویژه سه ماهه ۱۲ درصد و در سپرده‌های کوتاه مدت ویژه شش ماهه ۱۴ درصد است.
دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی آقای قیطاسی با بیان اینکه نرخ سپرده‌های سالیانه نیز حداکثر ۲۰ درصد تعیین شده است می‌گوید: تمامی بانک‌ها مکلف هستند نرخ سود سپرده‌ها را بر اساس نرخ‌های مصوب بانک مرکزی پرداخت کنند.
آقای اصغر بالسینی کارشناس امور بانکی می‌گوید: بعد از این که بانک مرکزی با هدف کنترل نوسانات اقتصادی به بانک‌ها اجازه انتشار اوراق گواهی سپرده عام با سود ۲۳ درصد را داد این برداشت در سیستم بانکی به وجود آمد که بانک‌ها می‌توانند نرخ سود سپرده‌های خود را افزایش دهند در حالی که آنچه بانک مرکزی دنبال می‌کرد انتشار اوراق گواهی سپرده یک ساله با هدف اجرای یک سیاست پولی مشخص بود نه افزایش سود سپرده بانکی، برخی از بانک‌ها نیز از این شرایط استفاده و اقدام به افزایش سود سپرده کردند.
به همین سبب نیز ۱۳ دی بانک مرکزی در بخشنامه‌ای به شبکه بانکی با تاکید بر لزوم پایبندی بانک‌ها در خصوص نرخ مصوب سپرده‌های بانکی، از اعمال اقدامات تنبیهی برای بانک‌ها و موسسات اعتباری متخلف خبر داد.
آقای قیطاسی نیز با اشاره به بخشنامه هشدار آمیز بانک مرکزی اظهار کرد: چنانچه بانک‌ها دستورالعمل‌های بانک مرکزی را رعایت نکنند قطعا با آن‌ها برخورد می‌شود و برای این بخش ۶ اقدام تنبیهی پیش بینی شده است.
طبق وعده بانک مرکزی روزهای گذشته بازرسان این بانک برای بررسی شرایط ، سری به بانک‌ها زدند و بازرس بانک مرکزی در خصوص چگونگی این بازرسی‌ها می‌گوید: با استفاده از اطلاعاتی که بانک‌ها ارائه می‌کنند، سپرده گذارانی که مبالغ بالایی دارند برای ما ارسال می‌شود از این راه صورت حساب‌ها را از بانک‌ها دریافت و مورد بررسی قرار می‌دهیم این روشی است که به شکل سامانه‌ای و متمرکز انجام می‌دهیم در مواردی نیز برای این که شعب متوجه بازرسی‌ها شوند مراجعه حضوری را هم در دستور کار داریم.
با متخلفانی که بخشنامه‌های بانک مرکزی در زمینه سود را رعایت نمی‌کنند چه برخوردی می‌شود؟
بانک مرکزی در بخشنامه برخود با متخلفان در زمینه پرداخت سود سپرده اعلام کرده است که ضمن ابلاغ اخطار و تذکر به بانک ها و مؤسسات اعتباری ناقض نرخ های سود و برخورد با آن‌ها از طریق هیأت انتظامی بانک‌ها، اقدامات دیگر مانند تعطیلی یا غیر فعال نمودن شناسه اختصاصی شعب متخلف؛ مدنظر قرار دادن تخلفات مذکور به عنوان تخلفات حائز اهمیت در تصمیم‌گیری برای صدور تأییدیه صلاحیت مدیران بانک‌ها و مؤسسات اعتباری؛ بازنگری در حدود رشد مجاز مقرر در ضوابط ناظر بر کنترل مقداری ترازنامه؛ بازنگری در تعداد شعبه و باجه؛ مدنظر قرار دادن تخلفات موصوف در بررسی‌های مربوط به صدور مجوز‌های موردنیاز بانک‌و مؤسسه اعتباری از جمله مجوز‌های برگزاری مجامع، افزایش سرمایه، ارائه خدمات ارزی و همچنین عزل مدیران متخلف در نظر گرفته شده است.
اما چرا برخی از بانک‌ها تمایل به تغییر و افزایش نرخ‌های سود تعیین شده از سوی بانک مرکزی را دارند؟ در این رابطه آقای بالسینی گفت: به دلیل محدودیت جدی منابع در برخی از بانک‌ها، یک جنگ جذب سپرده بین بانک‌ها شکل گرفته است به سبب این که بانک‌ها بتوانند ناترازی‌های خودشان را به خصوص در سه ماه پایان سال که تشدید می‌شود جبران کنند با پرداخت سود‌های بالاتر از مجوز قانونی اقدام به جذب سپرده می کنند که بانک مرکزی هم برای پایان دادن به این جنگ به طور قاطع اعلام کرد بانک‌ها ملزم هستند سود سپرده را رعایت کنند.
او در ادامه افزود: در این رقابت یا به عبارتی جنگ قاعدتا بانک‌هایی که ناترازی‌های جدی تری را دارند نرخ‌های بالاتری را پیشنهاد می‌کنند، اما عملا در آینده همین بانک‌ها توان بازپرداخت سود‌ها را نداشته و برای پرداخت‌ها استقراض آن‌ها از بازار بین بانکی و بانک مرکزی افزایش پیدا می‌کند و این عملا سبب ایجاد یک چرخه معیوب در اقتصاد کشور می‌شود.
موفقیت بانک مرکزی در گرو سخت گیری به متخلفان است
به گفته بالسینی، در چنین شرایطی اقدام بانک مرکزی در اعمال جریمه‌ها و محدودیت ها برای بانک‌های متخلف اقدام بسیار مهم و حائز اهمیتی است که سبب کنترل شرایط می‌شود . تجربه نیز نشان داده است هر چقدر بانک مرکزی سخت گیری‌های جدی اعمال کند موفق‌تر خواهد بود.
او بیان کرد: اگر نظارت بانک مرکزی به درستی نباشید جنگ سپرده سبب افزایش نرخ سود تسهیلات می‌شود و این افزایش اثر خود را در بلند مدت بر روی تولید خواهد گذاشت و با افزایش هزینه تولید بخش عرضه در اقتصاد نیز دچار مشکل خواهد شد در این زمینه بانک مرکزی باید عزم خود را به شکل جدی جزم و قدرت خود را به بانک‌ها نشان دهد.
حالا افرادی که خواهان دریافت سود بالاتری از نرخ مصوب هستند باید چه کنند؟ بانک مرکزی برای این افراد اوراق گواهی سپرده مدت دار را منتشر کرده است که طبق بخشنامه بانک مرکزی نرخ این اوراق ۲۳ درصد است و بلند مدت به صورت یک سال است. این اوراق در جهت حفظ منابع در سیستم بانکی طراحی شده است و در صورتی که فرد خریدار بخواهد زود‌تر از موعد آن را سر رسید کند، سود ۱۰ درصدی دریافت خواهد کرد.
به گفته کارشناسان اقتدار و برخورد های مناسب بانک مرکزی مانع از بروز تخلفات آسیب زا خواهد شد بانک مرکزی نیز این وعده را داده که با متخلفان در خصوص عدم رعایت نرخ های سود برخورد خواهد کرد، برخوردی که روزهای گذشته گام های نخست عملی آن برداشته شد.