سطح کشت فعلی گیاهان دارویی در گلستان حدود ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار است که به گفته مجری طرح گیاهان دارویی استان این مقدار در سال‌زراعی جاری به سه هزار و ۵۰۰ هکتار خواهد رسید.
کارشناسان معتقدند که توجه به زیرساخت های مرتبط با توسعه تجاری و صنعتی گیاهان دارویی مانند راه اندازی صنایع تبدیلی و بازارپسند کردن محصولات می تواند موجب افزایش انگیزه در افزایش سطح کشت گیاهان دارویی در گلستان شده و این مقدار را تا سال ۱۴۰۴ به پنج هزار هکتار برساند.
گلستان با برخورداری از ۶۶۷ هزار هکتار زمین مستعد کشاورزی، ۴۵۲ هزار هکتار عرصه جنگلی و ۸۶۲ هزار هکتار مرتع، ظرفیت‌های بالقوه‌ای در تولیدات گیاهان دارویی دارد و به‌دلیل درآمدزایی خوب در سال‌های اخیر تمایل مردم استان به توسعه این نوع از کشت بیشتر شده است.
مطابق گزارش کارشناسان جهادکشاورزی گلستان، از مجموع گیاهان شناسایی شده در این استان ۴۰۹ گونه دارویی است که ۱۵۶ گونه در جنگل، ۹۸ گونه در مراتع، ۴۷ گونه در حاشیه مزارع و ۱۰۸ گونه دیگر به صورت مشترک در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی رشد می‌کند.
تنوع اقلیمی گلستان، فرصت مغتنمی برای ترویج و توسعه کشت گیاهان با ارزش دارویی فراهم کرده که باید از این ظرفیت با یک برنامه‌ریزی و مدیریت علمی برای ایجاد درآمد و اشتغال جوامع محلی استفاده کرد.
به اعتقاد کارشناسان، تعیین بازار مشخص برای فروش، تشکیل تعاونی برای تولید انواع محصولات گیاهی، معرفی گونه‌های اقتصادی، جذب سرمایه‌گذار برای توسعه واحدهای فرآوری و همچنین بیشتر شدن حمایت تسهیلاتی دولت، نقش زیادی در رونق بخشی به فعالیت در حوزه کشت گیاهان دارویی گلستان خواهد داشت.
مزایای کشت گیاهان دارویی در گلستان
به گفته استاد گروه تولیدات گیاهی دانشگاه گنبدکاووس، گیاهان دارویی یکی از منابع ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغالزایی و صادرات غیرنفتی داشته باشند.
معصومه نعیمی اظهار داشت: با ارتقای سطح آگاهی و آموزش‌های مورد نیاز این صنعت به علاقه‌مندان می‌توان کشت گیاهان دارویی را جایگزین محصولات کشاورزی با مصرف آب بالا کرد.
وی با بیان اینکه استفاده از گیاهان دارویی در حال افزایش است ادامه داد: بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از ۷۵ درصد مردم کشورهای در حال توسعه و صنعتی نیازهای اولیه بهداشتی و درمانی خود را با استفاده از گیاهان دارویی و مواد طبیعی برطرف می‌کنند و این رویه در سال‌های اخیر روند افزایشی به خود گرفته است.
این کارشناس حوزه گیاه شناسی اضافه کرد: ایران با پیشینه دیرینه در استفاده از گیاهان دارویی، تنوع اقلیمی و انحصاری بودن برخی از این گیاهان به دلایل مختلف از جمله کم ¬آبی، اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌های غیراصولی، مکانیزه نبودن کاشت، داشت و برداشت، تطابق نداشتن تولید محصولات با استانداردهای جهانی، نبود صنایع تبدیلی و فرآوری و دلالی افراد سودجو، سهم ناچیزی در بین کشورهای صادر کننده گیاهان دارویی دارد.
کشت گیاهان دارویی در ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار از اراضی گلستان
مجری طرح گیاهان دارویی در گلستان سطح کشت فعلی گیاهان دارویی در استان را ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار اعلام کرد و گفت: طبق برنامه‌ریزی در سال‌زراعی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ این سطح به سه هزار و ۵۰۰ هکتار خواهد رسید.
علی‌اکبر عرب‌احمدی افزود: بیشترین تولیدات گیاهان دارویی در گلستان مربوط به کشت سیاه دانه در کردکوی، گرگان، علی‌آبادکتول و آزادشهر، زیره سبز در گنبدکاووس، کلاله و مراوه‌تپه و زعفران در آزادشهر است که در صورت استقبال کشاورزان سطح کشت محصولات دارویی تا سال ۱۴۰۴ می تواند به پنج هزار هکتار در استان افزایش یابد.
سیاه‌دانه، زیره سبز، زعفران، گل‌محمدی، آویشن، نعناع فلفلی، گل گاوزبان، خارمریم، مریم‌گلی، به‌لیمو، کدوی طبی، مرزنجوش، بادرنجبویه و کنگر فرنگی از جمله گیاهان دارویی اولویت‌دار سرمایه گذاری در گلستان است که برای توسعه کشت به روستاییان معرفی می شود.
بومادران، پونه، مامیران، توسکا، بابونه، درمنه، شقایق، شیر پنیر، سنا، شاه تره، داغداغان، کنگر وحشی، ولیک، یونجه زرد، سرخدار، کاسنی، پیر بهار، شیرین بیان، زوله، گل چاهی، فرفیون، راش، پاخری، کاسنی بارهنگ ،سیزاب و کور از دیگر گیاهان دارویی و خوراکی استان گلستان است.
به اعتقاد کارشناسان، استان گلستان به ویژه نواحی شرقی آن اراضی مستعد زیادی در مناطق شیبدار، زمین‌های کشاورزی دیم و کم‌بازده و مراتع برای کشت گیاهان دارویی دارد که با سرمایه‌گذاری و توسعه این نوع از تولیدات علاوه بر اشتغالزایی، درآمد خوبی عاید کشاورزان می‌شود.
آزادشهر پیشرو در کشت گیاهان دارویی
آزادشهر از جمله شهرستان‌های مستعد گلستان در تولید گیاهان دارویی از جمله زعفران محسوب می‌شود.
۲۰ سال قبل پیاز زعفران توسط حجت الاسلام محمد احمدی روحانی روستای اهل وامنان در این روستا کشت شد که با توسعه روند کشت این محصول و درآمدزایی برای روستائیان طی سال های اخیر، این منطقه آوازه کشوری به خود گرفته است.
به دنبال موفقیت اهالی روستای وامنان در کشت زعفران و درآمدزایی آن، استقبال از کشت این گیاه دارویی برای برخی ساکنان مناطق مستعد در شهرهای گالیکش، گرگان، بندرگز و مراوتپه دوچندان شد به طوری که هر ساله در فصل تابستان خرید و فروش پیاز زعفران برای کشت در مزرعه، به تجارتی سودآور برای وامنانی‌ها تبدیل شده است.
کارشناس مسوول باغبانی اداره جهاد کشاورزی آزادشهر گفت: در ۴۶۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان گیاه دارویی کشت می‌شود که ۴۰۰ هکتار آن مربوط به زعفران، ۳۰ هکتار سیاه دانه، ۲۰ هکتار گل‌محمدی و ۱۰ هکتار سایر گیاهان است.
اسماعیل صابری افزود: از سال ۸۲ کشت زعفران به صورت تجاری در سطح سه هکتار از اراضی روستای وامنان آزادشهر آغاز شد و هم اکنون به ۴۰۰ هکتار رسیده که با توجه به استقبال خوب کشاورزان طبق برنامه‌ریزی این سطح تا ۱۵ سال آینده به هزار هکتار خواهد رسید.
به گفته وی، در دیگر گیاهان دارویی نیز طبق پیش‌بینی، سطح تولیدات شهرستان در دورنمای ۱۵ ساله به ۵۰۰ هکتار توسعه پیدا می‌کند.
وی با اشاره به اینکه آزادشهر در تولید زعفران رتبه نخست گلستان را دارد، گفت: امسال ۹۰ درصد زعفران برداشت شده از مزارع شهرستان به صورت گل‌تر به تاجران خراسانی با میانگین قیمت هر کیلوگرم ۲ میلیون ریال فروخته شد که در مقایسه با ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار ریال سال قبل افزایش قابل توجهی داشت.
این کارشناس حوزه کشاورزی افزود: هم اینک زعفران در هفت روستای "وامنان، کاشی‌دار، سیب‌چال، نراب، تیل‌آباد، فارسیان و نرگس‌چال" آزادشهر کشت می‌شود و با توجه به درآمد خوبی که امسال عاید کشاورزان شده به طور قطع علاقمندی برای افزایش سطح زیرکشت بیشتر خواهد شد.
صابری ادامه داد: با توجه به وجود امکانات تولید اسانس با ۲ دستگاه عرق‌گیری نیمه صنعتی و خانگی و چندین دستگاه خشک‌کن بخشی از گیاهان دارویی تولیدی در آزادشهر به صورت فرآوری شده در بازار به فروش می‌رسد.
۷۵۰ خانوار آزادشهری فعال در کشت گیاهان دارویی
وی از فعالیت ۷۰۰ خانوار آزادشهری در کشت زعفران و ۵۰ خانوار در کشت سایر گیاهان دارویی خبر داد و گفت: امسال بسته به نوع گونه گیاه انتخابی برای کشت از ۴۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد ریال تسهیلات با کارمزد کمتر از هشت درصد و بازپرداخت یک تا ۶ ساله به ازای هر هکتار به کشاورزان پرداخت می‌شود.
صابری افزود: از پنج سال قبل تاکنون بیش از ۳۰ میلیارد ریال تسهیلات برای کشت گیاهان دارویی با اولویت زعفران به کشاورزان آزادشهری پرداخت شده است.
وی گفت: توسعه بیشتر کشت گیاهان دارویی نیازمند تشکیل تعاونی برای تولیدات مختلف، پیش بینی بازار خرید، معرفی گونه‌های اقتصادی هر منطقه از سوی مراکز علمی و دانشگاهی، تقویت واحدهای فرآوری و حمایت بیشتر دولت برای پرداخت تسهیلات است.
درآمد ۳۰۰ میلیارد ریالی زعفران‌کاران آزادشهری
مدیر جهاد کشاورزی آزادشهر گفت: امسال از ابتدای فصل برداشت تا کنون ۱۵۰ تُن گل زعفران در شهرستان برداشت و از این مقدار یک تن و ۵۰۰ کیلوگرم زعفران خشک تولید شد.
حسین ممشلی افزود: امسال با فروش گل زعفران، حدود ۳۰۰ میلیارد ریال عاید کشاورزان آزادشهری شد که در مقایسه با سال قبل افزایش قابل توجهی داشته است.
وی اظهارداشت: برداشت زعفران که از مهرماه آغاز شده تا اواخر آبان ادامه دارد و میانگین عملکرد تولید در هر هکتار، ۶ کیلو و ۵۰۰ گرم زعفران خشک است.
به گفته صاحب‌نظران، آشنا نبودن کشاورزان با گیاهان دارویی، فقدان آموزش صحیح در زمینه کشت محصولات مطابق با استانداردهای جهانی، نداشتن دسترسی کشاورزان به بذر و نشای مناسب، مکانیزه نبودن مراحل کاشت، داشت و برداشت که منجر به افزایش هزینه‌های تولید در مقایسه یا سایر کشورهای رقیب می¬شود، آلودگی منابع آب و خاک و نبود مدیریت صحیح استفاده از سموم و کودهای شیمیایی و صنعتی، حمایت کم دولت از فعالان حوزه تولید و عرضه آن، فقدان صنایع تبدیلی برای فرآوری و جلوگیری از خام فروشی و فله فروشی محصولات، فقدان صنایع بسته¬بندی مناسب و نبود بازار فروش مشخص از مشکلات مهم تولید گیاهان دارویی در گلستان است.
تخصیص تسهیلات ارزان قیمت کارگاه‌های خشک‌کن و اسانس¬گیری گیاهان دارویی با هدف افزایش انگیزه برای فعالان و تولیدکنندگانی این عرصه در روستاها و دهستان¬های گلستان و ایجاد زمینه برای فروش محصولات با قیمت بهتر یکی از راه های رونق فرایند تولید و افزایش درآمد بهره برداران این بخش است.
به اعتقاد کارشناسان سرمایه گذاری در این حوزه علاوه بر ایجاد درآمد و اشتغال برای جوامع محلی، پیامدهای زیست محیطی خوبی از جمله پیشگیری از فرسایش خاک، بروز سیلاب مخرب و جلوگیری از ریزگردها برای گلستان به ارمغان خواهد آورد.