کشت چای در ایران از لحاظ اقتصادی منفعتی ندارد. دلیلش بسیار ساده است. چه دلیلی بالاتر از این که دولت 120 سال است این محصول را تضمینی می¬خرد. خرید تضمینی مختص محصولات بحران زده و گرفتار شکست بازار است. از زیادی محصول یا واردات یا بالا رفتن هزینه و... وگرنه چگونه می توان توجیه کرد محصولی که مورد استفاده عموم مردم است و واردات آن سر به حدود 6 تا 7 هزار میلیارد تومان می¬زند با تولیدی در حد 25 درصد مصرف کشور و قیمتی در حد نصف چای وارداتی، نیازمند مداخله دولت باشد. این که صدای شکوه و شکایت چایکاران، کارخانه داران و نمایندگان شمال به آسمان بلند است که دولت از چای حمایت نمی کند یا کم حمایت می¬کند دلیل چیست؟ این که مرتب از دولت پول می¬خواهند، بالا بردن تعرفه واردات می¬خواهند؛ عواید گمرکی واردات چای را می¬خواهند؛ ردیف بودجه اختصاصی برای چای می¬خواهند؛ پول بلاعوض برای بریدن شاخه های این گیاه برای نوسازی باغات می¬خواهند نشانه چیست؟ و همه این خواسته ها را دولت های قبل انجام دادند. اما باز می گویند این محصول از لحاظ اقتصادی دچار مشکل است و گردش مالی مطلوبی ندارد. چطور می¬توان پذیرفت چای خارجی در بازار کشور به راحتی کیلویی حداقل 250 هزار تومان به فروش می رود و چای ایرانی که در سال 1401 هزینه تولیدش در حدود کیلویی 45 هزار تومان است با مشکل مواجه باشد که الحمدالله چنین نیست و بخش ممتاز چای ایران یا همان چای بهاره با قیمت بالای 120 هزار تومان و بخش متوسطش که مربوط به فصل تابستان و پاییز است با قیمت حدود 60 هزار تومان به فروش می رود ضمن این که بخشی از چای ایرانی صادر می شود.
بنابراین مشکل چای ایران چنان که برخی می گویند عدم فروش و در انبار ماندن نیست که در گذشته بسیار در بوق و کرنا می کردند. واقعیت این است که در چند سال اخیر هم به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم ها هم پایین بودن قیمت چای ایرانی نسبت به چای خارجی اقبال به مصرف آن بیشتر شده و ان شااله بیشتر هم خواهد شد تا لااقل به اندازه تولید داخلی چای وارد نکنیم.
اما سخن درباره مشکلات این صنعت نیست. سخن از این است که چرا باید چای ایرانی را دوست بداریم و آن را با همه ضعف هایش بپذیریم و بخریم. کافی است در سفر به شمال به دیدار این باغات که مانند فرش سبزی در دامن طبیعت گسترده نگاه کنیم و ببینیم کسانی بوده اند که در سال های بسیار دور با تحمل مرارت فراوان باغ چای ایجاد کردند تا ضمن کسب منفعت مادی به آن آرزو جامه عمل بپوشانند. تصور کنید که از کشت نهال چای تا ثمر دادنش بیش از 5 سال زمان می برد. چقدر این انتظار سخت اما با فروش محصول شیرین اسست.
این باغات چای که متاسفانه امروز بخشی مخروبه و بخشی به ویلا تبدیل شده اند در یک نگاه کلی متعلق به همه مردم هستند. تا حال سراغ دارید که وارد یک باغ چای شوید و صاحب آن به شما اعتراض کرده باشد. اما ویلا ملک خصوصی است. بنابراین با تبدیل اراضی چای آنها را از ملک عمومی به ملک خصوصی تبدیل می کنیم. مثلا در لاهیجان منظره کوه خصوصا در شیخانبر به کلی نابود شده و البته وقتی مناسبات بر مبنای سود و منفعت و پول تعریف شود دیگر وعظ های تکراری دوست داشتن و حفظ محیط زیست مثل شنیدن یک صدای گوشخراش است.
موضوع ذائقه پسندی چای ایرانی هم با چند بار امتحان یا مخلوط کردن چای با برخی مواد طبیعی مثل هل، دارچین و چیزهایی از این قبیل به عادت مبدل می شود.
درست است که برخی کارخانجات چای سازی شمال آن دقتی که لازمه تولید است ندارند اما این دلیل نمی شود که ما همه را چنین بدانیم. با اعمال استانداردها این مسایل حل خواهد شد. اما نکته مهم حفظ یک میراث مهم و سپردن آن به آیندگان است. شاید آنها بهتر در این خصوص عمل کنند.
باغات چای شمال را بابت تولید چای، ایجاد منظره های دلفریب، جلوگیری از تخریب اراضی و سیل، تولید هوای سالم و اشتغال پایدار دوست بداریم.
مردم عزیز ایران با خرید چای های ایرانی با کیفیت در واقع به حفظ این میراث و خاموش نشدن آتش بی نیازی به بیگانه کمک می کنند.