در حالی که تولید عسل بخش بزرگی از کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان است، آب و هوا، گیاهان و شیوه های زنبورداری هر منطقه به روش های مختلف بر طعم و بافت عسل تاثیر می گذارد. به نحوی که آب و هوای متنوع و زندگی گیاهان چین، این کشور را به مکانی عالی برای تهیه عسل تبدیل کرده است و این کشور در حال حاضر بزرگترین تولید کننده عسل در جهان محسوب می شود.
چین، ترکیه و ایران؛ ۳ تولید کننده برتر عسل در جهان
در حقیقت بر اساس داده های سازمان فائو کشور چین سالانه حدود ۴۸۶ هزار تن عسل تولید می کند و به این ترتیب در صدر تولید کننده ها قرار دارد. طبق این گزارش ترکیه نیز با تولید سالانه بالغ بر ۹۶ هزار تن رتبه دوم تولید جهانی عسل را دارد و پس از آن نیز ایران با رقم زدن تولیدی بیش از ۷۷ هزار تن در سکوی سوم قرار گرفته است. اگرچه برخی سایت های آماری تحلیلی، میزان تولید ایران را حدود ۸۰ هزار تن عنوان کرده اند با این وجود ارقام اعلامی سازمان فائو معتبرتر است و به نظر می رسد تولیدات ایران در این بخش از ۷۷ هزار تن عبور کرده است.
از سوی دیگر در خصوص میزان سهم کشورهای برتر تولید کننده از بازار جهانی عسل نیز آخرین آمارها نشان می دهد در سال ۲۰۲۰ چین سهمی حدود ۳۷ درصد، ترکیه بیش از ۸ درصد و ایران نیز سهمی بالغ بر ۴ درصد داشته است. با این وجود تولید عسل در ایران نیز تحت تاثیر یکسری شرایط و عوامل است و گاهی مواقع بالا رفتن تلفات موجب کاهش تولید نیز می گردد. این در کنار مسائلی است که دامن فعالان این صنعت را گرفته است و پویایی بخش را تا حدودی تحت شعاع قرار داده است.
با بالا رفتن هزینه ها، خانوارها در برابر خرید فرآورده های زنبور مقاومت می کنند
شهرام دادگستر، عضو انجمن علمی زنبور عسل ایران و هیات علمی پژوهشکده زنبور عسل خوانسار در خصوص شرایط حاکم بر صنعت زنبورداری کشور در گفتگو با خبرنگار بازار می گوید: با توجه به اینکه هزینه ها بالا رفته، چه هزینه های تولید و چه هزینه های خانوارها، محصولات و فرآورده های صنعت زنبورداری تا حدودی به حاشیه رفته و توجه به آن کم شده است. به این معنا که خانوارها در خرید محصولات زنبور عسل کمی مقاومت می کنند و این صنعت نیازمند یک بازارسازی جدید است.
وی خاطر نشان کرد: به صورت خاص یکی از راه های مرسوم و رایج بازار سازی از طریق فرهنگ سازی است که بتوانیم عسل و محصولات زنبور عسل را در بازار در سبد غذایی مردم قرار دهیم. ضمن اینکه بهترین گزینه این است که از بُعد درمانی عسل و دیگر فرآورده ها وارد شویم چون وقتی بحث درمان باشد اولویت پیدا می کند.
دادگستر افزود: چالش بعدی صنعت زنبورداری خشکی صحراها است. متاسفانه تامین نهاده ها مخصوصا شکر سخت شده است این در حالی است که به هر حال زنبور در دوره ای از عمر خود در فصولی که گل و گیاه در صحرا نیست باید شکر بخورد و با نرخ های فعلی هزینه زیادی به زنبوردار تحمیل می شود.
وی ادامه داد: الان نرخ دولتی شکری که به زنبوردار می دهند ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است با این وجود قیمت برای زنبوردار سنگین در می آید چون در فصولی از سال یک کندو روزانه یک تا یک و نیم کیلو گرم شکر می خواهد. لذا مثلا زنبورداری که ۲۰۰ کندو دارد باید روزانه یا حداقل هر دو روز یکبار ۲۰۰ کیلو شکر بگیرد و این رقم زیادی است. بنابراین هزینه های تامین نهاده بسیار بالا است و از آن طرف هم بازار فراورده های زنبور، بازار خوبی نیست.
دادگستر، عضو انجمن علمی زنبور ایران: اگر عسل مستقیما از زنبوردار یا اتحادیه و تعاونی های مربوطه خریداری شود معمولا طبیعی یا نیمه طبیعی است و قطعا تقلبی نیست
این عضو انجمن علمی زنبور عسل ایران همچنین در خصوص میزان تفاوت قیمت عسل ایران با قیمت های جهانی گفت: همانطور که می دانید در سراسر جهان عسل گرید و درجه بندی های مختلف دارد و ضمن اینکه در برخی کشورها حتی عسل صنعتی هم فروخته می شود. اما در ایران چنین عسلی اصلا پذیرفته شدنی نیست و صرفا یک محصول شیرین است و خریدار چندانی ندارد اگرچه در فروشگاه ها موجود است.
وی ادامه داد: به دلیل درجه بندی هایی که محصول عسل دارد در دنیا یک دامنه قیمتی حتی ارزان تر از عسل معمولی ایران نیز وجود دارد و از آن طرف تا یک دامنه قیمتی بسیار بالاتر نیز موجود است. به طوری که مثلا قیمت «عسل مانوکا» که برند معروفی در دنیا است گاهی حتی به کیلویی ۴۰-۵۰ دلار هم می رسد! که چیزی حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می شود. البته در برخی کشورها عسل یک دلاری هم داریم با این وجود دامنه قیمتی عسل های دنیا بالاتر از عسل ایران است و از کیلویی ۳۰۰ هزار تومان به بالا می شود.
شرایط و منطقه قیمت فروش عسل طبیعی را مشخص می کند
دادگستر همچنین در پاسخ به این سوال که توزیع عسل های تقلبی در بازار چقدر رایج است و چند درصد عسل های موجود در بازار تقلبی است گفت: به طور مشخص نمی توان درصدی برای عسل های تقلبی بازار تعیین و عنوان کرد و یک ارگان مرتبط مثل سازمان غذا و دارو یا استاندارد باید این اعداد و ارقام را برآورد کند. اما چیزی که هست این است که متاسفانه نمی توانه گفت ۱۰۰ درصد عسل هایی که در فروشگاه ها یا مغازه ها است طبیعی است و مطمئنا عسل تقلبی هم هست.
وی ادامه داد: با این وجود اگر عسل مستقیما از زنبوردار یا اتحادیه و تعاونی های مربوطه خریداری شود معمولا طبیعی یا نیمه طبیعی است و قطعا تقلبی نیست.
این عضو انجمن علمی زنبور عسل ایران در پاسخ به این سوال که برای تشخیص عسل طبیعی در همان زمان خرید چقدر می توان روی قیمت آن حساب کرد گفت: در وهله اول باید بدانید که عسل را نمی توان چندان قیمت گذاری کرد، چون بنده شخصا بر فرض در مناطق دور افتاده شاهد بوده ام که عسل کاملا طبیعی را با نرخ ۲۰۰ هزار تومان هم می فروشند. اما در مناطق توریستی عسل طبیعی از کیلویی ۵۰۰ هزار تومان شروع می شود و حتی تا یک میلیون تومان هم می رسد. با این وجود هر دو این عسل طبیعی بودند و کیفیت بالا داشتند اما می بینیم که شرایط و منطقه فروش قیمت را تعیین می کند.