امنیت غذایی کشور به تولیدات کشاورزی بخصوص محصولات استراتژیک همچون گندم وابسته است؛ اما تصمیمات دولتی در نرخ گذاری محصولات، واردات غیر کارشناسی و عدم برنامه ریزی درست در تامین نهاده، باعث شده کشاورزی دیگر صرفه اقتصادی نداشته باشد.
گندم یکی از مهمترین تولیدات کشاورزی کشور است و علاوه بر تاثیر زیاد در چرخه اقتصادی تامین کننده غذای بسیاری از خانوارها است. در کنار آن محصولات دیگری همچون سویا نیز ضمن تاثیر در چرخه اقتصادی همچون روغن و دام و طیور، از محصولات استراتژیک کشور شناخته می شود با اینحال در سال جاری کشاورزان یا رغبتی به کشت این محصولات ندارند و سراغ دیگر محصولات کشاورزی رفته اند یا از سر ناچاری دست به کشت آن زده اند و احتمال همکاری آن ها با دلالان بیش از دولت است.
قیمت گذاری گندم
ریشه این تصمیم در مواجه دولت با اقتصاد کشاورزی است. در ابتدای سال جاری قیمت گذاری گندم اعتراض بسیاری را به همراه داشت. کشاورزان تاکید داشتند عدد تعیین شده نه تنها تامین کننده هزینه های کشت فعلی نیست بلکه امکان کشت جدید و پاییزه را نیز به آن ها نمی دهد.
علی رغم همه اعتراضات دولت از مواضع خود کوتاه نیامد و کشاورزان به امید دریافت همان مقدار بهار و تابستان را سپری کردند تا بعد از برداشت محصول و تحویل به دولت مبلغ خود را دریافت و آماده فصل جدید شوند. اما در کمال ناباوری خبری از پرداخت خرید تضمینی توسط دولت نبود.
این مساله باعث تشدید اعتراضات شد و در آخر زمانی بدهی خود را دریافت کردند که تقریبا کار از کار گذشته بود. اکنون کشاورزان می گویند این نحوه برخورد با اقتصاد کشاورزی توسط دولت، نه تنها تامین کننده معیشت آن ها نیست، بلکه فرزندان آن ها نیز دیگر علاقه ای به ادامه این مسیر ندارند.
قیمت مناسب و افزایش بهره روی در کشاورزی ضروری است
دبیر خانه کشاورز گلستان، قیمت گذاری درست محصولات کشاورزی را یکی از فاکتورهایی می داند باعث انگیزه کشت می شود و توضیح می دهد: اما در کنار قیمت، بحث بهره وری نیز عامل دیگری برای کشت یک محصول است.
علی قلی ایمانی افزایش عملکرد در واحد سطح را عاملی برای افزایش درآمد می داند و می گوید: کشاورزی سنتی با راندمان پایین هزینه زیادی بر دوش کشاورز می گذارد و با نحوه حمایت دولت اصلا اقتصادی نیست اما در صورتی که ارقام جدید با بازدهی بالاتر معرفی شود، درآمد کشاورز نیز افزایش داشته و هزینه های تولید سرشکن می شود.
وی با بیان این که کشاورزان ما آموزش لازم در این زمینه را ندیده اند و نمی توانند استفاده بهینه در کشت محصول داشته باشند، می گوید: اگر به دنبال افزایش بهره وری هستیم که با همین هزینه، عملکرد کشت افزایش یافته و کشاورزی اقتصادی شود باید در این زمینه کار تخصصی ارائه و به کشاورزان آموزش لازم داده شود.
تصدی گری دولت جان کشاورزی را گرفته است
مدیرعامل بنیاد ملی گندم کاران خواستار ورود جهاد کشاورزی به عنوان متولی تولید می شود و ادامه می دهد: اگر جهاد شرایط این کار را ندارد به بخش خصوصی واگذار کند، بسیاری از تصدی‌گری‌ها را جهاد کشاورزی گرفته و توان ارائه خدمات خوب ندارد.
ایمانی با بیان اینکه پرداخت کود، سم، بذر و دیگر نهاده ها به کشاورزان توسط جهاد کشاورزی انجام می‌شود که در گذشته کشاورز در بازار آنها را تهیه می‌کرد اما تصدی گری دولت در بخش کشاورزی زیاد شده و دولت نمی تواند بُعد حاکمیتی و نظارتی درستی داشته باشد، تاکید کرد: دولت با تصدی گری در بخش های مختلف جان کشاورزی استان را گرفته و اگر امورات به بخش خصوصی واگذار شود کشاورزی اقتصادی و انگیزه ورود افراد به بخش کشاورزی زیاد می شود.
وی با بیان این که سالانه افراد زیادی از این حوزه به دلیل اینکه توجیه اقتصادی ندارد خارج می شوند، توضیح می دهد: از طرف دیگر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی انجام نشده و نیروهای جدید به این حوزه ورود پیدا نمی کنند؛ میانگین سن کشاورزان بالای ۵۶ سال شده و این برای یک کشور خسارت است و اگر این کشاورزان از گردون تولید خارج شوند چه کسی جایگزین آنها خواهد بود؟
عملکرد بخش کشاورزی
مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدی زعفران‌کاران روستای وامنان گلستان هم با انتقاد از دولت در عملکرد بخش کشاورزی می گوید: یک ایراد اساسی و معضل بزرگ در حوزه زعفران این است که هیچ ارگان و دستگاهی در گلستان به زراعت توجه ندارد و فقط در موسم برداشت زعفران به سراغ زعفران کاران می‌آیند و با بَه‌بَه و چَه چَه عکس یادگاری می‌گیرند.
ذبیح الله عادلی اضافه می کند: انتظار ما از مسئولان آن است که رابطه تنگاتنگی با زعفران کاران داشته باشند تا مشکلات آنها را بفهمند و برای آنها چاره‌اندیشی کنند. به سبب شرایط خاص اقلیمی در سال گذشته و به طور خاص کم بارشی و سرمای شدید در زمستان و افزایش بی‌حد و مرز دما در تابستان، نگرانی گسترده ای در حوزه زعفران داریم.
کشاورزی بدون تحقیقات اقتصادی نخواهد بود
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات گیاه پزشکی سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان در این رابطه می گوید: اگر انتظار می رود تغییری در صنعت کشاورزی به عنوان افزایش تولید در واحد سطح و بهره وری ایجاد شود، باید به مرکز تحقیقات مراجعه شود.
حجت الله ربانی نسب با بیان این که وضعیت افزایش سطح و آب های زیرزمینی باید کنترل و مدیریت شود، اضافه می کند: هیچ اتفاق مثبتی در صنعت کشاورزی نخواهد افتاد مگر اینکه از مسیر مراکز تحقیقاتی بگذرد. ورود دانش در مزارع باعث افزایش تولید خواهد شد لذا با توسعه تحقیقات و افزایش بهره وری می توانیم به خود کفایی و تامین امنیت غذایی پایدار نزدیک شویم.
تغییر در صنعت کشاورزی
نماینده مردم علی آباد کتول در مجلس یازدهم نیز چندی پیش در تذکر به دولت گفته بود که پول گندمکاران پرداخت نشده تا کود خریداری کنند و اکنون قیمت کود افزایش یافته و کشاورز توان خرید ندارد.
رحمت الله نوروزی با یادآوری وعده های دولت خطاب به وزیر جهاد تاکید کرده بود که اکنون در شرایط کشت پاییزه هستیم در حالی که کشاورز پول خرید نهاده ندارد، شاهد مشکل کمبود آب نیز هست.
لزوم افزایش بهره وری موضوعی بود که کارشناسان کشاورزی نیز در شرایط اقتصادی فعلی تاکید بسیاری بر آن دارند و می گویند که اگر انتظار می رود تغییری در صنعت کشاورزی به عنوان افزایش تولید در واحد سطح و بهره وری ایجاد شود، باید به مرکز تحقیقات مراجعه شود.