در نخستین هفته از دی ماه سال جاری بازار تامین مرغ با چالش جدی توزیع همراه شد و کشتارکن های مرغ با خودداری از کشتار مرغ و چوب گذاشتن لای چرخ توزیع، بازار مشهد را تحت الشعاع قرار دادند.
در حالی که بنا بر گفته مسئولان جهاد کشاورزی برای تامین نیاز های مردم این کلانشهر روزانه نیاز به توزیع 3۵۰ الی 450 تن مرغ وجود دارد اما کشتارکن ها با کشتار ۱۷۰ تن مرغ و توزیع آن چرخه عرضه تقاضا را بر هم زدند. البته اگر منصفانه بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم باید اذعان کرد آن ها نیز حرف و گلایه های بسیاری از افزایش هزینه داشته و قیمت مرغ را به نرخ مصوب مقرون به صرفه نمی دانند.
این اتفاق در حالی رخ داد که پس از افزایش شدید قیمت مرغ در ماه‌های ابتدای امسال، دولت با برنامه‌ریزی برای افزایش جوجه‌ریزی تلاش کرد تا قیمت مرغ را در بازار به تعادل برساند، اما متاسفانه باری دیگر در روزهای گذشته روند افزایشی نرخ دوباره آغاز شده است.
بازار مرغ هم هنوز در آشفتگی به‌سرمی‌برد و افزایش چند برابری نرخ دستوری مرغ در طول سال بازهم نتوانست تولیدکننده، دلال و کشتارکن را راضی نگه دارد و این بازار همچنان با کمبود عرضه مواجه است.
بی رغبتی تولید کننده برای فروش محصول
رئیس اتحادیه فروشندگان مرغ، ماهی و تخم‌مرغ مشهد در خصوص تامین و توزیع مرغ و ریشه این چالش می گوید: کمبود و گرانی مرغ دلایل مختلفی دارد و لذا نباید تنها توپ این نقیصه را در زمین کشتارکن ها انداخت.
فرامز قائمی با بیان اینکه هزینه تولید و حمل و نقل در طی دو سال گذشته افزایش چشمگری داشته است بیان می کند: کمبود نهاده های طیور و گرانی آن در بازار آزاد و از طرفی افزایش هزینه ها موجب افزایش قیمت تولید شده است و لذا آنچه که در هفته گذشته مشاهده کردید موجب شد تا مرغداران از فروش مرغ به نرخ مصوب و تحویل مرغ به کشتارگاه ها خودداری کنند.
وی با بیان اینکه روزانه افزون بر ۳۵۰ تن مرغ برای کشتار به کشتارگاه روانه و سپس در بازار مصرف توزیع می شود ادامه می دهد: در هفته گذشته مرغداران از فروش محصول خود به کشتارکن ها خودداری کردند و لذا برای چند روزی بازار با التهاب روبرو شد که خوشبختانه در حال حاضر وضعیت کشتار و توزیع ترمیم یافته است.
وی در خصوص علت گرانی مرغ و افزایش قیمت به کیلویی ۹۸ هزار تومان بیان کرد: قیمت مرغ کشتار روز و گرم کیلویی ۸۵ هزار تومان نرخ گذاری شده و لذا افزون بر این قیمت فروش این محصول در بازار تخلف محسوب می شود.
رئیس اتحادیه فروشندگان مرغ، ماهی و تخم‌مرغ مشهد با اشاره به اینکه تولید کنندگان مرغ می بایست محصول تولیدی و مرغ زنده را به ازای هر کیلو ۶۳ هزار تومان به فروش برسانند ادامه می دهد: در هفته گذشته تولید کنندگان محصول خود را به ازای هر کیلو با ۷ هزار تومان افزایش روانه بازار کردند لذا به تبع ان این افزایش قیمت در بازار قیمت مرغ را تا کیلویی ۹۵ هزار تومان در سطح فروشگاه های عرضه مواد پروتئینی افزایش داد.
برنامه ریزی نداریم
حسین امامی یکی از فعالان صنعت مرغ در شهرستان گناباد نیز اصلی ترین دلیل بی ثباتی بازار مرغ و تکانه های این چنین را در گرو بی نظمی واردات نهاده های طیور عنوان می کند.
وی می گوید: بخش مهمی از آسیبی که تولیدکننده‌های مرغ می‌بینند از واردات نهاده‌هاست که گاهی به خاطر اختلال تخصیص ارز به مشکل برمی‌خورد و گاهی تأمین فیزیکی آن مسئله‌ساز می‌شود.
وی ابراز می کند: در زنجیره خرید تا توزیع نهاده ها یعنی از کشور مبدا گرفته تا تامین ارز و حتی حمل و نقل همگی در بی ثباتی و تکانه های قیمتی در بازار تاثیر گذار هستند و لذا غیر منطقی است که در زمان چالش های این چنینی ما مرغدار و یا کشتارکن و یا فروشگاه های عرضه مواد غذایی را مقصر بدانیم.
امامی در این رابطه توضیح می دهد: به طور مثال ما در حوزه حمل‌ونقل دریایی و ترخیص سویا با تاخیراتی در گمرک مواجه هستیم که همه این مشکلات بر روی زمان رسیدن نهاده به دست تولید کننده تاثیر گذار است و لذا این زمان های تلف شده موجب می شود تا مرغدار برای تامین نهاده به سمت بازار آزاد سوق پیدا کند و طبیعی است که با خرید نهاده گران حاضر نمی شود که محصول خود را ارزان عرضه کند.
وی ادامه می دهد: سویا نهاده‌ای است که فقدانش کل نهاده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و لذا این مسائل سبب می‌شود در بازار قیمت بالا برود و تمایل به جوجه‌ریزی پایین بیاید و با وجودی که مثلاً سیاست‌گذار برنامه‌ریزی می‌کند ۱۳۰ میلیون قطعه جوجه‌ریزی انجام شود، ولی تمایل به جوجه‌ریزی مبتنی بر برنامه، توسط مرغدار کم می‌شود.
وی می گوید: وقتی جوجه‌ریزی انجام نشود بی‌شک ما ۴۵ روز آینده مرغی نخواهیم نداشت و بازار ملتهب خواهد شد و دوباره یا باید دست به واردات بزنیم یا رفتار تعزیراتی در پیش بگیریم از این رو برنامه ریزی برای واردات به موقع و تامین نیاز تولید کننده بسیار حائز اهمیت است.
ارز وارداتی بلای جان وارد کنندگان
رئیس اتحادیه کارخانه‌جات خوراک دام و طیور خراسان رضوی حذف ارز دولتی را یکی از عوامل ایجاد تنش در بازار نهاده می داند و می گوید: پیش از تبدیل نرخ ارز دولتی به ۲۸۵۰۰ تومان در خرید نهاده های دامی، نهاده جو با نرخ ۲ هزار تومان خریداری می‌شد اما پس از تبدیل نرخ ارز و عدم ایجاد زیرساخت‌های لازم، نرخ جو و هم چنین سویا ۶ برابر شد و امروز نرخ هر کیلوگرم سویا به ۳۸ هزار تومان رسیده است.
فریدون کافی اذعان می کند: این موضوع بسیاری از کارخانه های تهیه خوراک داو وطیور را با مشکل اصلی به نام گردش در سرمایه مواجه کرده است و تولید را به حداقل ممکن رسانده است.
وی ادامه داد: پیش از این با سرمایه در گردش یک کارخانه خوراک دام و طیور در استان، امکان خریداری حجم عظیمی نهاده دامی وجود داشت اما درحال حاضر، با توجه به میزان سرمایه در گردش کارخانه‌جات خوراک دام و طیور این امکان خرید وجود ندارد.
رئیس اتحادیه کارخانه‌جات خوراک دام و طیور خراسان رضوی با بیان اینکه هزینه حمل و نقل نیز در سیستم توزیع و قیمت محصول نهایی بسیار تاثیر گذار است اذعان می کند: متاسفانه توزیع نهاده هنوز از طریق ناوگان حمل و نقل جاده ای در دست انجام است در حالی که اگر ناوگان ریلی را جایگزین آن می کردیم به طور حتم بر روی قیمت نهاده تاثیر گذار بود.
وی با بیان اینکه حمل نهاده سویا، ذرت و جو از طریق ناوگان ریل حدود یک چهارم قیمت هزینه ناوگان باری است بیان می کند: ما در بسیاری از گلوگاه ها مانند این موضوع دچار چالش هستیم که هنوز به آن به صورت جدی پرداخته نشده است.
دولت عامل تاخیر
وی با بیان اینکه شرکت‌های بازرگانی واردکننده نهاده‌های دام و طیور استان به‌دلیل عدم تامین ارز مورد نیاز توان و انگیزه کافی برای واردات ندارند را اظهار می کند: تامین ارز مورد نیاز واردات از طرف دولت همیشه با تاخیر چند ماه است و گاها تا ۴ الی ۵ ماه اختصاص آن زمان می برد لذا طبیعی است که این موضوع به شدت از انگیزه شرکت های وارد کننده برای واردات سویا بکاهد.
وی اذعان می کند: یکی از مشکلاتی که شرکت های بازرگانی در خصوص واردات نهاده های طیوربا آن دست و پنجه نرم می کنند همین اختصاص ارز با نرخ دولتی است زیرا آن ها مجبور هستند با ارز نرخ آزاد کالا را تهیه و در بازار عرضه کنند و سپس به انتظار بنشینند تا دولت پس از ۵ ماه تا یک سال ارز دولتی به آنان اختصاص بدهد لذا این روش برای آن ها تماما عامل بی انگیزگی است.
کافی می گوید: تمامی عواملی که قید شد دلایلی است که بر روی قیمت نهاده و در نهایت کالای تولیدی تاثیر گذار است.
تعلل شرکت های وارده کننده
معاون توسعه بازرگانی سازمان جهادکشاورزی خراسان رضوی نیز با زدن مهر تائید بر مشکلاتی مانند هزینه حمل و نقل و چالش های تامین ارز در این رابطه اذعان می کند: پیرامون حل مشکلاتی از این دست جلسه کاربردی با حضور شرکت‌های بازرگانی واردکننده، مدیران عالی رتبه استانی و کشوری، استانداری و اتحادیه‌های استانی در دستو کار قرار دارد تا مشکلات مربوط به نقدینگی واردات نهاده‌های دام و طیور و تامین ارز مورد نیاز برای این موضوع بررسی و کارشناسی گردد.
حمید جنتی با بیان اینکه از سال ۹۸ سالانه حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن نهاده دام و طیور به کشور وارد شده است، اظهار کرد: براساس آمار، میزان واردات نهاده‌های دام و طیور روند کاهشی داشته است به طوری که در سال ۱۴۰۱ و پس از بحران‌های اقتصادی کشور، میزان واردات نهاده‌ها به یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن رسید که این مسئله سبب افزایش قیمت و مشکلات متعدد در این عرصه شد.
وی با اشاره به اینکه از ابتدای سال جاری تاکنون ۹۵۰ هزار تن نهاده دام و طیور به کشور وارد و توزیع شده است، ادامه داد: ایران دارای ۴۰۰ شرکت واردکننده نهاده‌های دام و طیور است. ۲۴ شرکت واردکننده نهاده‌های دام و طیور در استان خراسان رضوی وجود دارد؛ اما شرکت‌های واردکننده استانی به صورت ثابت و مستمر در این حوزه فعالیت نمی‌کنند و تنها ۱۰ شرکت استانی در این زمینه بسیار فعال‌اند.
جنتی با بیان اینکه سهم شرکت‌های بازرگانی واردکننده نهاده‌های دام و طیور استانی از میزان تناژ وارد شده به کشور در سال جاری حدود ۵۰ هزار تن است، عنوان کرد: امکان استقلال شرکت‌های واردکننده استانی برای واردات نهاده‌های دام و طیور در سال‌های گذشته ممکن بود؛ اما در حال حاضر این امر امکان‌پذیر نیست و یکی از دغدغه‌های اصلی در این حوزه، تامین نقدینگی مورد نیاز است.
جنتی ادامه داد: شرکت‌های بازرگانی واردکننده نهاده‌های دام و طیور استانی اغلب از طریق دریای شمال و روسیه، نهاده و کنجاله وارد کرده‌اند. ت
امین نهاده سویا نیز از طریق بنادر جنوبی امکان‌پذیر بوده؛ اما این امر نیازمند هزینه‌های متعددی هم‌چون حمل‌ونقل و نگهداری است و احتمال فساد محصول به دلیل گرمای زیاد محیط را به همراه دارد.