بخش زیادی از جامعه امروزه به گوشت قرمز دسترسی ندارند و در عین حال به دلیل رشد قیمت گوشت مرغ، مصرف این محصول نیز کاهش یافته است بهطوری که گفته می‌شود سرانه مصرف مرغ از ۳۲ کیلوگرم به ۲۶ کیلوگرم رسیده که البته این متوسط سرانه مصرف است و در دهک‌‌‌‌‌‌های پایین جامعه میزان مصرف به مراتب کمتر از این ارقام است.
از سوی دیگر مصرف فرآوردههای گوشتی نیز با تغییرات جدی روبهرو شده که این تغییرات، هم از نظر میزان مصرف و هم از نظر نوع و ترکیب مصرفی قابل ملاحظه است، بهطوری که امروز مردم مصرف فرآوردههای گوشتی را با درصدهای بالا کاهش و درصدهای پایین و بی‌‌‌کیفیت را جایگزین کرده‌‌‌اند. دبیر انجمن صنایع فرآوردههای گوشتی در این باره می‌‌‌گوید: در حال حاضر گرایش مصرف‌کننده‌‌‌ها بیشتر به سمت کالاهای ارزان‌قیمت با گوشت کمتر سوق پیدا کرده و در شرایطی که برای گذشته ۵۰درصد از فرآوردههای گوشتی از گوشت قرمز و ۵۰درصد از گوشت مرغ تامین می‌‌‌شد، این نسبت برای گوشت قرمز اکنون به ۲۵درصد تنزل یافته است. اتفاق دیگر اینکه بر اساس استاندارد ۲۳۰۳ در ۶ گروه کالایی از ۴۰درصد تا ۹۰درصد گوشت تولید می‌‌‌کنیم و امروز به دلیل قیمت‌های بالا، تمایل مصرف‌کنندگان به گوشت کمتر شده است.
کاهش ذبح دام در کشتارگاه‌‌‌‌‌‌ها
اگروفود نیوز در خبری اعلام کرد مقایسه عملکرد کشتارگاه‌‌‌های رسمی‌‌‌کشور در دی ۱۴۰۲ با ماه مشابه سال ۱۴۰۱ نشان‌‌‌دهنده کاهش ۱۸ درصدی مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌‌‌های رسمی کشور است. بر اساس این خبر، نتایج طرح آمارگیری کشتار دام کشتارگاه‌‌‌های رسمی‌‌‌کشور در ماه دی سال‌جاری نشان می‌‌‌دهد وزن گوشت قرمز عرضهشده انواع دامهای ذبح‌شده در کشتارگاه‌‌‌های رسمی‌‌‌کشور در دی ۱۴۰۲ جمعا 33510 تن گزارش شده که سهم گوشت گاو و گوساله بیش از سایر انواع دام بوده است.
بر اساس نتایج این آمارگیری، گوشت گاو و گوساله با 18226 تن، 54.4درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضهشده را به خود اختصاص داده است. گوشت گوسفند و بره با 11881 تن، بز و بزغاله با 2266 تن، و سایر انواع دام با 1137تن، به‌‌‌ترتیب 35.4 درصد، 6.8درصد و 3.4درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضهشده را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. مقدار تولید گوشت در دی ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه سال ۱۴۰۱ برای گوسفند و بره ۲۹درصد، برای بز و بزغاله ۱۹درصد، برای گاو و گوساله ۱۲درصد و برای گاومیش و بچه‌‌‌گاومیش ۱۴درصد کاهش و برای شتر و بچه‌‌‌شتر ۹۳درصد افزایش داشته است. همچنین نتایج حاصل از این طرح آمارگیری نشان می‌‌‌دهد که مقدار عرضه گوشت قرمز در کشتارگاه‌‌‌های رسمی‌‌‌کشور در دی ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل (آذر) حدود ۹درصد کاهش داشته است.
چرخه قیمت- مصرف-تولید
نگاهی به آمارهای فوق‌‌‌الذکر نشان می‌‌‌دهد یک اثر دوطرفه در بازار گوشت قرمز در حال نمایان شدن است که براساس آن چرخه‌‌‌ای از قیمت-مصرف و مصرف-تولید را در آینده شاهد خواهیم بود. بر اساس این چرخه در ماههای اخیر رشد قیمت گوشت قرمز در کشور مصرف این محصول را کاهش داده و این امر به جای آنکه روی قیمت فشار وارد کند و باعث کاهش قیمت‌ها شود، به دلیل حباب بالای هزینه‌‌‌ای تولید این محصول، روی تولید فشار وارد کرده و به عبارتی تولیدکنندگان ترجیح می‌‌‌دهند به جای کاهش قیمت‌ها میزان تولید را کاهش دهند.
بررسی آمارها نشان می‌‌‌دهد از زمان آزادسازی قیمت‌ها در سال قبل تاکنون روند مصرف سرانه گوشت قرمز به طور مداوم کاهشی بوده، به طوری که این رقم از 8.7 کیلوگرم به حدود 6 کیلوگرم رسیده است. البته برخی معتقدند مصرف سرانه از این هم پایینتر است، با این حال بر اساس برخی گزارش‌‌‌‌‌‌های فائو میزان مصرف گوشت قرمز در سال 99 و قبل از آن بالاتر از 10 کیلوگرم بوده است. این رقم با فرض سرانه استاندارد دنیا که 15کیلوگرم اعلام شده شکاف معناداری دارد و به 40درصد رقم میانگین جهانی رسیده است.
چرا مصرف گوشت کاهش یافت؟
دلایل متعددی وجود دارد که مصرف گوشت قرمز در ایران با چنین افتی روبهرو شده و تنها اقداماتی که در این زمینه صورت گرفته محدود به واردات گوشت منجمد یا مقادیری گوشت تازه‌وارداتی عرضهشده در میادین میوه و تره‌بار است که کافی نیست و همان‌طور که آمارها نشان می‌‌‌دهد نتوانسته سرانه مصرف را بالا ببرد.
نگاهی به قیمت گوشت قرمز پیش و پس از آزادسازی قیمت‌ها نشان می‌‌‌دهد قیمت از حدود 150هزار تومان در هر کیلو به حدود 220هزار تومان در اسفندماه همان سال رسید، اما این روند افزایشی ناگهان اوج گرفت، بهطوری که در خرداد سال‌جاری قیمت گوشت قرمز به 360هزار تومان افزایش یافت و روند افزایشی قیمت‌ها تا آخر تابستان باعث شد قیمت این محصول به 410هزار تومان در هر کیلو برسد. با تداوم روند افزایشی قیمت‌ها گوشت قرمز در آخر پاییز 1402 به 500 تا 600هزار تومان در هر کیلو افزایش یافت که نشان می‌‌‌دهد در عرض کمتر از یک سال قیمت این محصول 3.5 تا 4 برابر شده است و طبیعی است مصرف سرانه گوشت در این مدت نصف و حتی یک‌سوم شده باشد.
در این بین رشد قیمت گوشت تنها عامل کاهش مصرف این محصول نیست، بلکه طیف وسیعی از افزایش قیمت‌ها در حوزه محصولات غذایی در همین مدت کوتاه تجربه شده که به کاهش شدید قدرت مالی خانوارها منتهی شده است. در همین مدت کوتاه قیمت انواع محصولات مورد استفاده خانوار از شیر و لبنیات گرفته تا حبوبات و ماکارونی و روغن و... 5 تا 6 برابر شده و نرخ تورم سالانه در حوزه مواد غذایی نیز در حال حاضر حائز اهمیت است. بر اساس آماری که هفته قبل مرکز آمار ایران منتشر کرد در بخش تورم مواد غذایی در آبان‌‌‌ماه ۱۴۰۲، تورم نقطه به نقطه خوراکی‌‌‌ها، 35.9درصد بوده و بیشترین میزان افزایش قیمت مربوط به گروه گوشت قرمز و گوشت ماکیان با 82.4درصد است.همچنین پس از آن، گروه گوشت قرمز، سفید و فرآوردههای آنها با 81.6 درصد، ماهی‌‌‌ها و صدف‌‌‌داران با 72.4 درصد، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب‌میوه با 47.2درصد و شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی با 37.1درصد در آبان امسال نسبت به ماه مشابه سال قبل، بیشترین افزایش قیمت را داشتند. کمترین تورم نقطه به نقطه هم با 2.9درصد مربوط به روغن‌‌‌ها و چربی‌‌‌هاست.
این آمارها نشان می‌‌‌دهند سفره مردم بعد از آزادسازی قیمت مواد غذایی در اردیبهشت‌ماه سال قبل تاکنون به شدت و در دایره زمانی بسیار کوتاه کوچک‌تر شده و از آنجا که بخش مهمی‌‌‌از دهک‌‌‌‌‌‌های درآمدی در ایران مزدبگیر بوده و اصلاح دستمزدی آنها موکول به سال جدید بوده و از طرفی رشد دستمزدها هیچ تناسبی با نرخ تورم ندارد، شاهد افت شدید قدرت خرید در کل کشور بوده‌ایم و در چنین شرایطی کاهش مصرف گوشت قرمز که وزن بسیار بالایی از نظر قیمتی در سبد خانوار بر عهده دارد طبیعی است.
چرا قیمت گوشت افزایش یافت؟
عوامل متعددی در این مدت باعث رشد قیمت گوشت قرمز شد؛ از رشد شدید قیمت ارز تولید و واردات گرفته تا رشد قیمت نهاده‌‌‌‌‌‌های تولید و سایر هزینه‌‌‌‌‌‌ها. با این حال یکی از موضوعاتی که اثر مستقیم و بالایی روی قیمت‌ها دارد میزان ارسال دام به کشتارگاه‌‌‌‌‌‌ها و نوسانات این موضوع است. در حال حاضر میزان اعزام دام به کشتارگاه به حدود سال 1399 رسیده (ماهانه 900هزار راس دام) که این رقم در مقایسه با سال قبل که ماهانه 1.5میلیون راس دام بود افت قابل‌توجهی را تجربه کرده و این موضوع باعث رشد قابل‌توجه قیمت گوشت قرمز شده است. با این حال میزان ارسال دام به کشتارگاه در دو ماه آذر و دی ماه آن‌طور که معاون وزیر جهاد کشاورزی اخیرا اعلام کرده کاهش بیشتری یافته و دلیل آن بهبود قیمت خوراک دام و بالا بودن قیمت‌ها بوده که باعث شده تولیدکنندگان تشویق شوند دامهای خود را نگهداری کنند.
از سوی دیگر به اذعان فعالان این حوزه، دامدار برای تولید ۷۰۰ گرم گوشت، باید روزانه بین ۷ تا 7.5 کیلوگرم خوراک دام تامین کند، بنابراین تولیدکنندگان دام را با وزن پایین و قیمت ارزان روانه بازار نمی‌‌‌کنند، از سوی دیگر به دلیل گران بودن قیمت دام سنگین برخی واحدهای کشتارگاهی توان خرید ندارند. به طور مثال یک دام زنده گوساله اگر وزنی بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم داشته باشد با نرخ امروز بین ۸۰۰ میلیون و تا یک میلیارد تومان قیمت دارد که در کشتار تعداد بالا رقم قابل‌توجهی است. همچنین به دلیل عرضه بی‌‌‌استخوان گوشت گوساله این محصول مورد اقبال قرار گرفته و میزان تقاضا برای آن نسبت به گوشت گوسفندی افزایش یافته است و اکنون عرضه و تقاضای این محصول در بازار با یکدیگر همخوانی ندارد. بنابراین اکنون با کاهش کشتار و عرضه دام زنده و گوساله روبهرو هستیم که این امر می‌تواند باعث نوسان بازار گوشت قرمز شود.
قیمت دام زنده پایینتر از ارقام بازار است
در این خصوص، به گزارش «ایرنا»، «منصور پوریان» درباره وضعیت تولید و بازار گوشت قرمز با نزدیک شدن به شب عید گفت: اکنون هر کیلوگرم دام زنده به طور متوسط در سراسر کشور بین ۱۷۰ تا ۲۰۵هزار تومان به فروش می‌‌‌رسد؛ بنابراین قیمت دام زنده کیلویی ۲۵۰ هزارتومان در بازار کاذب است و در موارد تکفروشی یا موردی انجام می‌شود.
رئیس شورای تامین دام کشور، بخشی از افزایش قیمت دام زنده و گوشت قرمز داخلی را روانی دانست و اظهار کرد: قیمت دام زنده با کیلویی ۲۵۰هزار تومان واقعی نیست یا به صورت تکفروشی بازار است و چنین قیمتی برای فروش دام گله‌‌‌ای نداریم. وی با تاکید بر اینکه امروز دام زنده وارداتی با قیمت‌هایی به نسبت پایینتر از قیمت دام زنده تولید داخلی وارد کشور می‌شود، افزود: دام زنده تولید داخلی با خارجی آن قابل رقابت نیست، بنابراین پیش‌بینی می‌شود برای ماههای آینده دام زنده روی دست تولیدکنندگان بماند. پوریان گفت: با توجه به نرخ دام زنده باید قیمت این محصول برای گوشت گوسفندی و گوساله با نرخی در محدوده ۴۲۰ تا ۴۵۰هزار تومان عرضه شود.
وی با بیان اینکه اکنون کاهش کشتار به دلیل قیمت بالای گوشت در بازار دام است، تصریح کرد: اکنون بازار دام زنده با رکود روبه‌‌‌روست و خرید و فروش نمی‌شود تا جایی که اخیرا میزان تقاضا برای دام زنده داخلی بین ۴۵ تا ۵۰درصد کاهش یافته است.
فاصله قیمتی گوشتهای وارداتی به دلیل تنوع کشورهای مبدا
رئیس شورای تامین دام کشور، تفاوت قیمت گوشتهای مختلف وارداتی را به دلیل تنوع مبادی وارداتی دانست و گفت: تنوع مبادی وارداتی باعث تفاوت قیمت‌ها شده است زیرا بخشی از گوشت گوساله به صورت لاشه و بخشی به صورت وکیوم وارد می‌شود که در مبادی مرزی کشتار می‌شود. قیمت‌ها نیز کارشناسی شده و مشخص است. وی اضافه کرد: اکنون قیمت هر کیلوگرم گوشت گوساله گرم وکیومی ۳۶۵هزار تومان، گوشت گوساله گرم وارداتی ۳۱۰هزارتومان، گوشت گوسفندی وارداتی کشتار مرزی در جلفا، چابهار و زابل ۳۷۵هزار تومان و گوشت گوسفندی گرم لاشه ۲۷۰هزار تومان است و مردم استقبال خوبی از گوشتهای گرم وارداتی داشته‌‌‌اند. به گفته وی، مردم کشور ما به دلیل نوع ذائقه خاصی که دارند از گوشت گرم نسبت به گوشت منجمد بیشتر استفاده می‌‌‌کنند.
پوریان با اشاره به اینکه گوشتهای منجمد از کیفیت و بهداشت بالایی برخوردار هستند، گفت: گوشت گرم وارداتی مغولستان نه‌‌‌تنها از قیمت مناسب کیلویی ۲۵۰هزار تومانی برخوردار است، بلکه کیفیت و طعم خوبی دارد که موجب شده مصرف‌کنندگان از این گوشت استقبال کنند. رئیس شورای تامین دام کشور، با بیان اینکه گوشت منجمد بخشی از بازار داخلی را تامین می‌‌‌کند، اضافه کرد: در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی منجمد ۲۳۰هزار تومان و گوشت منجمد گوساله ۲۸۰هزار تومان است. پوریان افزود: گوشت منجمد در زمستان به دلیل سختی جابه‌‌‌جایی دام بیشتر عرضه می‌شود، البته گوشت منجمد از لحاظ قیمتی تغییر چندانی نداشته و فاصله قیمتی آن با گوشت گرم وارداتی کم است، اما نسبت به گوشت گرم داخلی فاصله قیمتی زیادی دارد.