بنابر اعلام منابع رسمی تنها گردش مالی صادرات اسانس و عصاره گیاهان دارویی در کشور طی سال گذشته هشت میلیون دلار اعلام شده است. مازندران نیز به جهت اقلیم و شرایط آب و هوایی مناسب منشا رویش گیاهان دارویی متنوعی است که به صورت خودرو رشد می کنند، خواص درمانی زیادی دارند و از آنجایی که به صورت انحصاری در اقلیم خاصی می رویند در دنیا مورد توجه هستند.
کشت گیاهان دارویی در غرب مازندران نیز از دیرباز رونق داشته و ییلاق جنت رودبار رامسر به عنوان پایتخت گل گاوزبان ایران شناخته می شود. با این اوصاف هم زمان که قیمت زمین در مناطق بکر ییلاقی غرب مازندران سر به فلک کشید و تب ویلاسازی همه گیر شد، رغبت بومیان برای کشت و تولید گیاهان دارویی هم رنگ باخت.
اگر به این عامل کاهش متراژ زمین ها و هزینه گزاف نیروی کار را اضافه کنیم خواهیم دید که تمایل به کشت گیاهان دارویی حتی کشاورزی با اما و اگرهای زیادی مواجه شده است.
با این اوصاف کارشناسان معتقد هستند که هنوز تا ناامیدی فاصله زیادی وجود دارد. چراکه کارشناسان بر این باورند که قیمت تولیدات گیاهی روز به روز در حال افزایش است و می توان با راه اندازی شرکت های معتبر در زمینه فراوری و بسته بندی گیاهان دارویی همچنین پیوند گیاهان دارویی به صنعت گردشگری زنجیره اقتصادی این محصولات را تکمیل کرد و در مسیر سودآوری مطلوب قرار گرفت.
گیاهان دارویی قیمتی و سودآور
معاون فنی اداره جهاد کشاورزی رامسر در این ارتباط گفت: گل گاوزبان گیاه غالب در غرب مازندران است که در چندسال اخیر قیمت آن افزایش چشمگیری داشته است. حالا اگر به این اقلیم حاصل‌خیز گیاهانی نظیر زعفران، گلپر، گل محمدی، بنفشه خودرو و دیگر محصولات را اضافه و تمام اصول تولید، عرضه و ویژگی‌های صادراتی آن رعایت کنیم خواهیم دید که تولید گیاهان دارویی در داخل و بازارهای جهانی اقتصادی است و درآمد قابل توجهی برای فعالان این عرصه به همراه دارد و به توسعه پایدار کشاورزی و اقتصاد روستا می‌انجامد.
فقدان نگاه تجاری و بی رغبتی تولید گیاهان دارویی
معصومه کشاورز اظهارداشت: البته تولید گیاهان دارویی در کنار مزیت‌های گفته شده خالی از چالش نیست، چراکه کمبود نیروی کار، زمینهای کوچک مقیاس و قیمت بالای زمین موجب شده که بومیان به تولید گیاهان دارویی در سطح وسیع روی خوش نشان ندهند و همین موارد تولید این محصولات در غرب استان به ویژه جنت رودبار را با چالش و کاهش هرساله سطح زیرکشت مواجه کرده است.
به گفته وی اگرچه بومیان در سطح محدود و یا مصرف شخصی با برخی از این گیاهان دارویی در ارتباط هستند، اما به دلیل موانع گفته شده به تولید این محصولات نگاه تجاری و اقتصادی ندارند و ترجیح می‌دهند چنانچه زمینی در اختیار دارند با ساخت اقامتگاه و اجاره آن درآمدزایی کنند.
کشاورز افزود: البته افرادی در منطقه جنت‌رودبار هستند که این محصول را به صورت فله از مردم خریداری و در اختیار شرکتهای صادرکننده استان های دیگر قرار می دهند و با نام تجاری آن شرکتها به کشورهای دیگر از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس و چین صادر می‌کنند.
لزوم راه اندازی شرکت های فرآوری و بسته بندی
کشاورز، عدم برندسازی و بسته‌بندی و فروش بدون داشتن برچسب را از دیگر ضعف‌های تولید گیاهان دارویی و باز ماندن از بازارهای صادراتی گسترده معرفی کرد و گفت : غرب مازندران به لحاظ برخورداری از آب و هوای مناسب بستر مناسبی برای رویش گیاهان دارویی با خاصیت درمانی به‌شمار می‌رود، به همین دلیل معتقدم چنانچه شرکت معتبری در زمینه فراوری و بسته بندی گیاهان دارویی در منطقه راه‌اندازی شود امکان تجاری‌سازی گسترده و رغبت مردم به فعالیت در این زمینه فراهم خواهد شد.
وی تولید گلپر در اشکور، گل‌محمدی در جنت‌رودبار و کشت زعفران را از دیگر محصولات تولیدی در منطقه توصیه کرد و اضافه کرد: زعفران از دیگر محصولاتی است که به تازگی تولید آن در مازندران رونق گرفته و کیفیت آن با زعفرانی که در خراسان تولید میشود برابری می‌کند به همین دلیل می‌توان کشت آن را به متقاضیان توصیه کرد.
تولید در سایه حمایت دولت
به گفته وی تولید گیاهان دارویی چنانچه نیاز به مجوز آبیاری و تسهیلات داشته باشد باید از حدنصاب مشخصی برخوردار باشد و این مورد خود محدودیتی برای کشت در زمین های کوچک مقیاس محسوب می شود با این وجود دولت برای کشت گیاهان دارویی در زمینهای کوچک مقیاس هم حمایتهایی در نظر گرفته است از جمله اینکه در صورت تقاضا جهت احداث واحد تولید گیاهان دارویی در زمینهای پایین تر از حد نصاب نیز بذر یا نشا را در اختیار متقاضیان قرار می دهد.
مزرعه گردشگری تولید گیاهان دارویی ترویج شود
در کنار ایجاد زیرساخت‌هایی نظیر شرکتهای فراوری و بسته بندی گیاهان دارویی، تلفیق تولید گیاهان دارویی با گردشگری هم به عنوان نسخه شفابخش اقتصاد روستاهایی که با سرعت به سمت ویلاسازی و کمرنگ شدن کشاورزی در حرکت هستند مطرح میشود. به این معنی که برای گردشگری که به دنبال تجربه‌های نو و کشاورزی که از درآمد خود ناراضی است پیوند دو صنعت گردشگری و کشاورزی می‌تواند درآمد کشاورز را بهبود و آرامش روحی و روانی و تجربه‌ای متفاوت را به گردشگر هدیه دهد.
یک صادرکننده گیاهان دارویی با اشاره به سودآوری اقتصادی این محصولات خاطرنشان کرد: چنانچه تمامی اصول کمی و کیفی این تولیدات رعایت شود تولید گیاهان دارویی ارزش افزوده قابل توجهی دارد.
حسین گلین‌مقدم تصریح کرد: تامین آب به جهت آبیاری منظم، تمرکز بر یک یا ۲ گونه محصول، بانک تولید نشاء، خرید محصول از تولیدکننده و افزایش تناژ به جهت اینکه در بحث صادرات اهمیت دارد، از مواردی است که اگر رعایت شود و زیرساخت آن فراهم شود منجر به توسعه و اقتصادی شدن تولید گیاهان دارویی میشود.
وی با اشاره به زودبازده بودن گیاهان دارویی یادآور شد: سایر محصولات کشاورزی نظیر کیوی، پرتقال و گردو همچنین دیگر اقلام کشاورزی پس از چندسال به باردهی می‌رسند درحالیکه گیاهان دارویی چنانچه در پاییز کاشته شوند در بهار قابل برداشت و سودآور هستند.
مسیرهای ییلاقی فضایی برای اجرای مزرعه های گردشگری گیاهان دارویی
گلین مقدم اظهارداشت: از سوی دیگر مناطق ییلاقی غرب مازندران به جهت گردشگر پذیر بودن ظرفیت ایجاد مزارع گردشگری را دارند. درواقع ایجاد چند مزرعه گردشگری در هر کریدور ییلاقی سبب جذب گردشگر و علاقه‌مندی جامعه محلی به توسعه این فعالیت ها میشود. به این معنی که ابتدا یک نفر مزرعه را به صورت حرفه‌ای ایجاد و الگو سازی کند، اجرای چنین طرحی موجب الگوبرداری از سوی مردم و تکرار آن خواهد شد.
گَلیَن مقدم گفت: چنانچه این موارد الگوسازی شود مردم متوجه شوند که صرفه اقتصادی دارد، به سمت اجرایی این فعالیت‌ها حرکت می‌کنند.
وی با بیان اینکه داروهای گیاهی نظیر گل‌گاوزبان چنانچه ارگانیک و بدون کودهای شیمیایی تولید و به صورت اصولی خشک و بسته‌بندی شوند به راحتی به بازارهای بین‌المللی راه میبابند و صرفه اقتصادی بالایی هم دارند. اما چناتچه زیرساخت‌هایی نظیر سوله‌های خشک کن تامین نشود، محصول بی‌کیفیت اگر هم صادر شود برگشت می‌خورد، به زنجیره صادرات وصل نخواهد شد چنین روندی زنجیره اشتغال را هم متوقف خواهد کرد.
بنا بر اعلام منابع رسمی حدود ۱۰۰ هکتار از اراضی منطقه جنت رودبار رامسر زیر کشت گل گاوزبان است که از این میزان در شرایط مطلوب حدود ۲۵ تن گل گاوزبان خشک برداشت میشود. بنابراین ترویج این الگوی مزرعه گردشگری و دیگر زیرساخت های لازم برای تولید با کیفیت وصادرانی همچنین حمایت مالی دولت در بخش اعطای تسهیلات به اجرایی شدن این طرح ها، مهاجرت معکوس و فعال سازی اقتصاد روستا کمک می کند.
طبق گزارش های رسمی، سهم تجارت جهانی سالانه از صادرات محصولات گیاهان دارویی حدود ۱۲۴ میلیارد دلار بوده است و درحالی که از این میزان سهم کشور ما حدود ۴۴۰ میلیون دلار است که این مقدار کمتر از سه دهم درصد کل تجارت جهانی است.
سرانه مصرف گیاهان دارویی نیز حدود یک کیلو گرم است و به خاطر همین است که کشت و توسعه گیاهان دارویی مورد توجه دولت مردمی سیزدهم قرار گرفته است و سرمایه گذاری بر روی حدود ۱۷۰ گونه گیاه دارویی می تواند مصداق روشنی از حمایت های دولت در این حوزه نام برد.