شهرستان خلیل‌آباد، قلب تپنده تولید انگور و کشمش خراسان رضوی، این روزها در میانه فرصتی طلایی و بحرانی جدی قرار گرفته است. سال‌ها تلاش باغداران و کشاورزان این منطقه ثروتی بی‌بدیل در اقتصاد محلی ایجاد کرده، اما خشکسالی، تغییرات اقلیمی و خاموشی‌های مکرر چاه‌های کشاورزی، آینده این سرمایه را به خطر انداخته است.
در چند سال اخیر، خسارت‌های سنگین – که تنها در دو سال گذشته به بیش از دو هزار میلیارد تومان رسیده – نشان داده که ضعف در مدیریت منابع آب و زیرساخت‌های کشاورزی، نه‌تنها محصول، بلکه معیشت هزاران خانوار را تهدید می‌کند. عمق چاه‌هایی که به ۳۰۰ متر رسیده و قطعی‌های برق چند ساعته در اوج فصل برداشت، داستانی تلخ از فرسوده شدن توان تولید در این خطه است.
با وجود این، خلیل‌آباد همچنان یکی از قطب‌های اصلی تولید کشمش کشور است و امکاناتی چون ۱۵ کارگاه سورت و بسته‌بندی و ۵ واحد سردخانه نشان می‌دهد که ظرفیت صادرات و برندسازی در این منطقه وجود دارد. با سرمایه‌گذاری‌های تازه، از جمله آغاز ساخت بزرگ‌ترین کارخانه کشمش منطقه ترشیز، امیدهای تازه‌ای برای شکوفایی دوباره به چشم می‌خورد.
اما سایه سنگین مشکلات، از تغییر ارقام انگور تا فشار دلالان و افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها، هنوز بر سر این فرصت‌ها سنگینی می‌کند. کشاورزانی که سال‌ها در جنگ اقتصادی پیشرو بوده‌اند، امروز با کاهش ۶۰ درصدی محصول و بی‌ثباتی بازار دست‌وپنجه نرم می‌کنند و هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند موجی از مهاجرت روستایی را به دنبال داشته باشد.
اکنون خلیل‌آباد در نقطه‌ای حساس از تاریخ خود قرار گرفته است؛ جایی که تصمیمات دقیق و سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه می‌تواند این شهرستان را از مسیر فرسایش منابع و عقب‌گرد اقتصادی، به راه شکوفایی پایدار سوق دهد. مدیریت بحران آب، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و حمایت واقعی از کشاورزان، کلید عبور از این برهه سرنوشت‌ساز است.
خسارت ۲ هزار میلیارد تومانی کشاورزان خلیل آباد
حجت‌الاسلام محمدعلی دستجردی، امام جمعه خلیل‌آباد در گفتگو با خبرنگار مهر به چالش‌های پیش روی کشاورزان اشاره و اظهار کرد: در دو سال گذشته، کشاورزان این شهرستان حدود ۲ هزار میلیارد تومان خسارت دیده‌اند. فرونشست زمین موجب شده عمق چاه‌های کشاورزی به ۳۰۰ متر برسد که این موضوع خطرناک است.
امام جمعه خلیل‌آباد همچنین بر لزوم استفاده بهینه از آب تأکید کرد و افزود: امیدواریم کشمش کشاورزان خلیل‌آباد به قیمت واقعی و به صورت نقد خریداری شود و صادرکنندگان کشمش را با نام و آرم خلیل‌آباد صادر کنند تا کشاورزان از زحمات خود بهره‌مند شوند.
کشمش خلیل‌آباد در دو راهی شکوفایی یا بحران
در ادامه محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر به وضعیت بازار کشمش اشاره و اظهار کرد: برای ساماندهی بازار کشمش چندین اقدام را در جهاد کشاورزی شهرستان پیگیری کرده‌ایم.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد گفت: اولین اقدام برای ساماندهی بازار کشمش در خلیل‌آباد، صدور مجوز برای ۱۵ کارگاه سورت و بسته‌بندی با ظرفیت ۱۴۰۰۰ تن در سال است.
وی افزود: ۵ واحد سردخانه با ظرفیت ۱۱ هزار تن در شهرستان ساخته شده که این سردخانه‌ها به عنوان زیرساخت صادرات کشمش محسوب می‌شوند. این زیرساخت‌ها باعث شده که قیمت کشمش در کل منطقه ترشیز فقط در شهرستان خلیل‌آباد تعیین شود.
شبان گفت: بزرگ‌ترین کارخانه کشمش منطقه ترشیز به زودی با سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیارد ریال و با همکاری بخش خصوصی در خلیل‌آباد راه‌اندازی خواهد شد.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد گفت: عملیات اجرایی این کارخانه آغاز شده و امیدواریم تا زمان برداشت بعدی کشمش، به بهره‌برداری برسد. همچنین، طبق برنامه‌ریزی‌ها، تمام واحدهای سورت و بسته‌بندی در حال تشکیل تشکل بخش خصوصی هستند تا قیمت محصول کشمش در ابتدای هر سال منظم شود.
وی گفت: دومین اقدام برای ساماندهی کشمش، تغییر ارقام انگور شهرستان از پیکامی و عسکری به ارقام جدید مثل ترکمن ۴، بلک سیدلس و موندراپ است. در چند سال گذشته، حدود ۲۵۰ هکتار از باغات شهرستان به این ارقام جدید تغییر یافته است.
شبان ادامه داد که با توجه به استقبال باغداران از تغییر ارقام، حجم تولید کشمش در سال‌های آینده ممکن است کاهش یابد، اما پیش‌بینی می‌شود که فروش کشمش به قیمت واقعی در سال‌های آینده انجام شود.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد با بیان اینکه خشکسالی و قطع برق چاه موتورهای کشاورزی یکی از مهم‌ترین معضلات بخش کشاورزی است، اظهار کرد: این معضلات در سال گذشته بالغ بر ۸۵۰ میلیارد تومان به کشاورزان شهرستان خلیل‌آباد خسارت وارد کرد.
وی با بیان اینکه امسال قطعی برق به صورت روزانه انجام می‌شد رقم خسارت به یک هزار و ۱۳۰ میلیارد تومان رسید، خاطرنشان کرد: علی‌رغم این خسارت سنگین که به محصولات کشاورزی وارد شد، بالغ بر ۱۵ میلیارد تومان خسارت از محل سوختن موتورپمپ‌های چاه‌های کشاورزی وارد شد.
شبان با تأکید بر اینکه موتورپمپ‌های ۳۷ چاه موتور بخش کشاورزی بعضاً یک تا سه بار بر اثر قطعی و وصل کردن برق چاه‌های کشاورزی سوخته است، افزود: این سوختن موتورپمپ‌ها هزینه زیادی را بر کشاورز متحمل کرد.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد با اشاره به اینکه تنها راهکاری که برای مقابله با قطعی برق چاه موتورها پیش‌بینی می‌شود بحث اجرای پنل‌های خورشیدی است، اذعان کرد: خوشبختانه شهرستان خلیل‌آباد در بحث اجرای پنل‌های خورشیدی در سطح استان خراسان رضوی از شهرستان‌های پیشرو بود.
وی با بیان اینکه تقریباً پنل خورشیدی در ۱۳ چاه موتور به صورت کامل اجرا شد و به شبکه سراسر برق هم متصل شده است، عنوان کرد: طرح راه‌اندازی پنل خورشیدی برای حدود ۱۳ چاه موتور دیگر هم در دست اجرا است و نیروگاه تجمیعی ۳ مگاواتی هم با پیشرفت قابل قبولی همراه است.
شبان با تأکید بر اینکه یکی از مطالبات کشاورزان در بحث راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی، تخصیص تسهیلات توسط دولت است، گفت: کشاورزان همیشه در مراحل مختلف چه جنگ نظامی و چه در جنگ اقتصادی پیشرو بوده‌اند و امروز که کشاورزان در حوزه نقدینگی مشکل دارند بحث تسهیلات راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی باید به کمک بخش کشاورزی بیاید.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد با اشاره به اینکه اگر صحبت از یک هزار و ۱۳۰ میلیارد خسارت به بخش کشاورزی می‌شود این عدد با بررسی روستا به روستا به‌دست‌آمده است، ابراز کرد: چون حجم خسارت بسیار بالا است پیگیری‌ها به نتیجه نرسیده و اعتباری را تحت این عنوان تخصیص نداده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه به دنبال این هستیم که همین برآورد خسارت تخصیص تسهیلاتی برای زیرساخت این حوزه باشد، بیان کرد: اگر افراد خرده‌مالک، تسهیلاتی را در اختیار داشته باشد که به سمت تغییر سیستم آبیاری باغ خود حرکت کند و از باغداری سنتی به سمت باغداری نوین حرکت کند این مشکلات حل خواهد شد.
پتانسیل‌های بالای تولید انگور و کشمش در خلیل آباد
همچنین در ادامه محمدرضا عجمی، مسئول باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان خلیل آباد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: خلیل‌آباد با ۵۷۲۷ هکتار باغ انگور، بزرگ‌ترین تولیدکننده انگور در استان خراسان رضوی است.
مسئول باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان خلیل آباد بیان کرد: شرایط جغرافیایی و آب و هوایی خاص این منطقه، امکان تولید انگور با کیفیت بالا را فراهم کرده و این می‌تواند به افزایش صادرات و درآمد کشاورزان کمک کند.
وی همچنین به بازارهای صادراتی اشاره کرد و گفت: کشمش تولیدی خلیل‌آباد به کشورهای همسایه و دیگر استان‌ها صادر می‌شود. با توجه به نیاز جهانی به محصولات خشکبار، این شهرستان می‌تواند با بهبود روش‌های تولید و بسته‌بندی، سهم بیشتری از بازارهای بین‌المللی را به خود اختصاص دهد.
عجمی بر اهمیت سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید و آموزش کشاورزان برای بهبود کیفیت محصولات تأکید کرد و افزود: خلیل‌آباد همچنین پتانسیل بالایی برای تنوع محصولات کشاورزی دارد.
کشمش خلیل‌آباد؛ سرمایه‌ای ملی زیر سایه خشکسالی و بی‌ثباتی بازار
مسئول باغبانی جهاد کشاورزی شهرستان خلیل آباد افزود: که اگرچه انگور و کشمش محصولات اصلی این شهرستان هستند، اما با توجه به نیاز بازار و شرایط آب و هوایی، امکان پرورش محصولات جدید نیز وجود دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به این فرصت‌ها، خلیل‌آباد می‌تواند به عنوان یک قطب مهم در تولید و صادرات محصولات کشاورزی در کشور مطرح شود و به رشد اقتصادی و توسعه پایدار منطقه کمک کند.
تغییرات اقلیمی، چالش اصلی تولید کشمش و انگور در خلیل‌آباد
علی صفری، رئیس اداره آموزش و ترویج جهاد کشاورزی خلیل‌آباد در گفتگو با خبرنگار مهر تغییرات اقلیمی و کمبود منابع آبی را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها معرفی و اظهار کرد: کمبود بارش و خشکسالی، به‌ویژه در سال‌های اخیر، باعث کاهش ۶۰ درصدی تولید انگور نسبت به میانگین سال‌های گذشته شده است.
رئیس اداره آموزش و ترویج جهاد کشاورزی خلیل‌آباد بیان کرد: خاموشی چاه‌های کشاورزی در تابستان و تأخیر در آبگیری باغات، اوضاع را بدتر کرده و به بحران آبی در این منطقه افزوده است.
وی به خسارت‌های طبیعی مانند سرما، تگرگ، سیل و طوفان نیز اشاره کرد و گفت که این مشکلات به باغات انگور آسیب می‌زنند و تولید را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهندو کشاورزان نیاز دارند که برنامه‌ریزی و مدیریت بحران داشته باشند تا با این چالش‌ها مقابله کنند.
صفری همچنین به چالش‌های بازاریابی محصولات کشمش و انگور اشاره کرد و گفت: باید در زمینه بازاریابی کارهای بیشتری انجام شود تا کشمش‌های تولیدی خلیل‌آباد با برند این شهرستان به بازار عرضه شوند.
رئیس اداره آموزش و ترویج جهاد کشاورزی خلیل‌آباد افزود: وضعیت کنونی کشاورزی در خلیل‌آباد به شدت تحت‌تأثیر خاموشی‌های مکرر، افزایش هزینه‌ها و فشار دلالان قرار دارد لذا برای حفظ و رونق این بخش حیاتی، ضروری است که مسئولان به مشکلات کشاورزان توجه کنند و راهکارهای عملی برای حمایت از آنها ارائه دهند.
به گفته وی اگر این وضعیت ادامه یابد، آینده کشاورزی در این منطقه به خطر خواهد افتاد و ممکن است بسیاری از کشاورزان به ناچار به شهرها مهاجرت کنند.
خاموشی چاه‌های کشاورزی یک موضوع کلان و کشوری است
در ادامه علی گرمابی، فرماندار خلیل آباد نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه خاموشی چاه‌های کشاورزی یک موضوع کلان و کشوری است، اظهار کرد: نیروگاه‌ها و پنل‌های خورشیدی بهترین، ارزان‌ترین و سریع‌ترین راهکاری است که برای کاهش خسارت ناشی از خاموشی چاه‌های کشاورزی پیش‌بینی شده است.
فرماندار خلیل آباد با بیان اینکه پروژه‌های زیادی در بحث پنل‌های خورشیدی در شهرستان خلیل‌آباد اجرا و در حال اجرا است و بسیاری از این پروژه‌ها به بهره‌برداری رسیده است، خاطرنشان کرد: همین اجرای پنل‌های خورشیدی در برخی از چاه‌های کشاورزی باعث شد تا از خاموشی چاه جلوگیری کند.
وی با تأکید بر اینکه بستر قانونی که برای جبران خسارت خاموشی چاه‌های کشاورزی به کشاورزان وارد شده بحث مدیریت بحران است، تصریح کرد: رایزنی‌هایی با مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی انجام شده و برآوردها توسط مجموعه جهاد کشاورزی انجام شده و مستندات نیز جمع‌آوری‌شده است.
گرمابی با اشاره به پیگیری‌های صورت گرفته افزود: اگر خسارتی وارد شده باید تلاش کنیم تا بتوانیم بخشی از خسارت را توسط مدیریت بحران به روش‌های مختلف جبران کنیم.
فرماندار خلیل آباد همچنین در ادامه عنوان کرد: در حوزه استمهال وام‌های کشاورزی هم تلاش‌هایی صورت گرفته و امیدواریم بتوانیم مجوز تسهیلات با سقف بیشتری هم بگیریم.
خاموشی‌ها تأثیر منفی زیادی بر کشت انگور گذاشته است
احمد دباغ، کشاورز خلیل آبادی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: خاموشی‌ها تأثیر منفی زیادی بر کشت انگور گذاشته است و شرایط اقتصادی هم بر فروش کشمش تأثیر منفی گذاشته است.
این کشاورز گفت: هزینه‌ها به شدت افزایش یافته و مجبوریم نیروی کار را کاهش دهیم و مزد کارگر نسبت به سال گذشته بیشتر شده و از مسئولان خواست که راهکارهایی برای بهبود فروش کشمش ارائه دهند.
وی به وضعیت نگران‌کننده قیمت‌ها اشاره کرد و افزود: امسال با مشکلات زیادی در خرید و فروش کشمش مواجه هستیم. قیمت‌ها نسبت به پارسال بهتر است ولی کاهش محصول ۶۰ درصدی چیزی برای ما برای فروش باقی نگذاشته است.
دباغ گفت: با وجود افزایش هزینه‌های تولید، هزینه‌ها به حدی بالا رفته که دیگر نمی‌توانیم قیمت کشمش را جبران کنیم. با وجود گرما و خاموشی‌های مکرر، مجبور به استفاده از موتورهای بیشتری برای آبیاری هستیم که این هم هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
این کشاورز به فشار دلالان اشاره کرد و گفت: ما تحت فشار دلال‌ها هستیم و قیمت کشمش را بالا و پایین می‌کند. در حالی که هزینه‌های تولید بیشتر شده، است.
وی گفت: اگر به این وضعیت ادامه دهیم، ممکن است نتوانیم به فعالیت‌های کشاورزی ادامه دهیم.
مسئولان باید جوابگوی خسارت انگور کاران باشند
دباغ افزود: مسئولانی که دستور قطع برق چاه موتورهای کشاورزی را دادند باید امروز جوابگوی خسارت کشاورزان انگور کار شهرستان خلیل‌آباد باشند.
این کشاورز با بیان اینکه اکثر انگورهای باغ سوخته و بر روی زمین ریخته است و دیگر محصولی برای کشاورز باقی نمانده است، خاطرنشان کرد: انگورهایی که مانده حتی برای استفاده دام هم مناسب نیست.
دباغ با اشاره به خاموشی چاه‌های کشاورزی تصریح کرد: کشاورزان شهرستان خلیل‌آباد با خاموشی چاه موتورهای کشاورزی آسیب زیادی دیده‌اند و باغات انگور و پسته رو به خشکی است.
این کشاورز خلیل آبادی با تأکید بر اینکه برگ درختان انگور همه خشک شدند و عامل آن خاموشی چاه موتورهای کشاورزی است درختان علاوه بر اینکه برگ ندارند دیگر محصولی هم برای آنها باقی نمانده و همه محصول را از روی زمین جمع کرده‌ایم، گفت: اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند باید از شهرستان خلیل‌آباد به شهرهای دیگر مهاجرت کنیم؛ چون نه باغی و نه محصولی باقی نخواهد ماند.
وی با انتقاد از قطع برق چاه‌های کشاورزی در شهرستان خلیل‌آباد، عنوان کرد: عملاً قطع برق چاه‌های کشاورزی هم به محصول باغات کشاورزان آسیب می‌زند و هم باعث از بین رفتن امکانات چاه‌های کشاورزی و در نهایت اقتصاد کشاورز می‌شود،
دباغ تشریح کرد: مدار آبیاری باغ بنده ۱۲ روز یک بار بوده که امروزه به ۱۹ روز یک بار رسیده که برای محصول انگور و پسته با توجه به هوای گرم تابستان به‌هیچ‌عنوان مناسب نیست.
کشاورز خلیل آبادی با بیان اینکه بی‌آبی و خاموشی چاه‌های کشاورزی باعث متلاشی‌شدن زندگی ما کشاورزان شده است، تأکید کرد: ۲۵ سال برای آبادانی باغ زحمت کشیده‌ام و امروز خاموشی چاه‌های کشاورزی باعث شده تا باغ را به حال خود رها کنم که بسیار برای کشاورز سخت است.
وی با تأکید بر اینکه نصب پنل خورشیدی تعداد زیادی در شهرستان اجرا شده است و لذا دولت باید تسهیلات بلند مدتی برای نصب و راه‌اندازی پنل‌های خورشیدی در اختیار کشاورز قرار دهد.
خسارت یک هزار و ۱۳۰ میلیارد خاموشی چاه‌های کشاورزی در خلیل‌آباد
خلیل‌آباد یکی از شهرستان‌هایی است که در چند سال گذشته با خشکسالی و بحران آب روبرو بوده و این امر بخش قابل‌توجهی از قنوات و چشمه‌های شهرستان را با کمبود آب مواجه کرده است.
این در حالی است که کشاورزی در این شهرستان از دیرباز مورد توجه بوده و جمعیت قابل‌توجهی از مردم شهرستان به حرفه کشاورزی مشغول هستند؛ لذا ازاین‌رو باید تمهیدات لازم برای فراهم‌شدن شرایط مطلوب جهت گسترش فعالیت‌ها در این بخش اندیشیده و تدابیر کافی برای حل مشکلاتی که موجب ایجاد موانع بر سر راه افراد فعال در این بخش را فراهم می‌کند، اتخاذ گردد.
شهرستان خلیل‌آباد، با ظرفیت بالای تولید انگور و کشمش، با چالش‌هایی نظیر خاموشی‌های مکرر، افزایش هزینه‌ها و فشار دلالان مواجه است. خاموشی چاه‌های کشاورزی خلیل آباد در تابستان برای محصولات کشاورزی تنش آبی ایجاد کرد و کشاورزان شهرستان، در کنار سختی‌های کارشان با کاهش شدید محصول باغات و مزارع خود روبرو شدند.
امروزه صنعت برق نقش مهمی در بخش‌های مختلف به ویژه بخش کشاورزی ایفا می‌کند. اکنون بخش عمده‌ای از کشاورزان از چاه‌های کشاورزی برای آبیاری زمین‌ها و مزارع خود استفاده می‌کنند که این چاه‌ها نیز به وسیله برق روشن می‌شوند و کار آبیاری را انجام می‌دهند. این در حالی است بر اساس مصوبه هیئت وزیران برای جبران کمبود برق در روزهای تابستان امسال چاه‌های کشاورزی چند ساعت در روز خاموش شدند؛ تصمیمی کشوری که اثرات محلی بسیار مخربی بر کشاورزی خلیل‌آباد به ویژه خرده‌مالکی برجا گذاشت. این مصوبه در حالی به مرحله اجرا رسیده که بسیاری از کشاورزان معتقدند خاموشی چاه‌های کشاورزی در زمان برداشت محصول یکی از مهم‌ترین معضلات و مشکلات پیش روی بخش کشاورزی است و ضررهای بسیاری را به این بخش وارد می‌کند.
این شهرستان با داشتن ۵۷۲۷ هکتار باغ انگور، به ویژه در تولید کشمش، نقش مهمی در اقتصاد محلی و ملی دارد. اما این منطقه با چالش‌های زیادی روبرو است، از جمله تغییرات آب و هوایی، کمبود آب و مشکلات در بازاریابی، که همه اینها تهدیدی جدی برای آینده کشاورزی خلیل‌آباد به حساب می‌آید.
شهرستان خلیل‌آباد در حال حاضر در دوراهی مهمی قرار دارد، از یک سو، ظرفیت‌های بالای تولید و پتانسیل‌های صادراتی می‌توانند به شکوفایی کشاورزی و رونق اقتصادی کمک کنند و از سوی دیگر، چالش‌های جدی نظیر تغییرات اقلیمی، کمبود آب و مشکلات بازاریابی می‌توانند به بحران اقتصادی منجر شوند.
برای رسیدن به توسعه پایدار، ضروری است که برنامه‌ریزی‌های جامع و کارآمدی در زمینه مدیریت منابع آب، بهبود روش‌های کشاورزی و تقویت برندینگ محصولات انجام شود.
تنها در این صورت است که خلیل‌آباد می‌تواند از ظرفیت‌های خود به نحو احسن بهره‌برداری کند و به سمت شکوفایی کشاورزی و اقتصادی پیش برود.