در حالی که دولت چهاردهم توانست در دوران بحران امنیتی و جنگی اخیر نقش فعالی در مدیریت کشور ایفا کند، حالا بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند که مقابله جدی با گران‌سازی‌ها و گران‌فروشی باید همان‌قدر جدی در دستور کار دولت قرار گیرد. جدیدترین گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که سبد معیشت خانوار، به‌ویژه در بخش مواد غذایی، طی خرداد ۱۴۰۴ تحت فشار قابل توجهی قرار گرفته و نرخ تورم برای اقلام اساسی مانند میوه، تخم‌مرغ، مرغ ماشینی، برنج، حبوبات و لبنیات رکورد جدیدی ثبت کرده است.
بررسی رشد بی‌سابقه قیمت مواد غذایی پس از بحران
به گزارش پایگاه خبری صنایع غذایی فودنا، اقتصاد ایران پیش از بحران جنگ نیز با چالش‌هایی چون کسری بودجه، وابستگی نفتی، و مسائل نظام بانکی روبه‌رو بود که منجر به فشار معیشتی فزاینده شد. پس از حملات امنیتی و تعطیلی گسترده کسب‌وکارها، روند صعودی قیمت‌ها شتاب گرفت و حتی با بازگشت آرامش و عادی شدن امور، تورم مواد غذایی ادامه یافت. طبق گزارش‌ها، خانوارها با رشد ناگهانی قیمت برخی اقلام تا ۱۰۰ درصد نسبت به قبل از جنگ روبه‌رو شده‌اند؛ رشدی که عمدتاً ناشی از شوک روانی پس از جنگ، کاهش عرضه، دپوی خانگی و همچنین سیاست‌های اشتباه وارداتی و ضعف تنظیم بازار بود.
سیاست‌های حمایتی ضروری در شرایط پساجنگ
در دوره پساجنگ، انتظار می‌رود دولت همان طور که امنیت ملی را به سرعت بازیابی کرد، با قاطعیت در برابر گران‌سازها و سودجویی برخی از توزیع‌کنندگان کالا – به ویژه در بازارهای مواد غذایی – برخورد کند. کارشناسان معتقدند سیاست‌های سریع‌الاثری همچون اختصاص بسته‌های معیشتی، پرداخت یارانه ویژه به دهک‌های پایین، کمک به پرداخت حقوق معوق کارکنان و حمایت جدی از کسب‌وکارهای کوچک از ضروریات این دوران است. اعطای تسهیلات کم‌بهره و معافیت‌های مالیاتی، به ویژه برای مشاغل خرد و کوچک، می‌تواند از رکود و بیکاری گسترده در بازار کار جلوگیری کند.
رکوردزنی قیمت‌ها در بازار مواد غذایی
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد روند افزایش قیمت‌ها در بازار مواد غذایی شتاب گرفته است. مرغ ماشینی با رشد ماهانه ۲/۲۷ درصدی و سالانه ۷/۲۳ درصد، تخم‌مرغ با ۲/۲۷ درصد، برنج ایرانی درجه یک با نرخ رشد ۱/۱۱ درصد و سیب با رشد ۲/۱۴ درصدی در صدر افزایش قیمت‌ها قرار دارند. قیمت برنج ایرانی تا ۳۲۰ هزار تومان هم گزارش شده که ناشی از سیاست وارداتی الزام‌آور وزارت جهاد بوده و سبب خرید بیش از ۸۰ درصد برنج داخل توسط چند شرکت خاص شده است.
افزایش قیمت لبنیات؛ چرخه تورم شیر خام
لبنیات نیز از رشد قیمت بی‌نصیب نمانده است؛ شیر، ماست، خامه و پنیر ایرانی تنها در یک ماه اخیر تا ۸ درصد افزایش قیمت داشتند و نسبت به ماه مشابه سال گذشته نیز بین ۴۰ تا ۴۵ درصد گران‌تر شده‌اند. علت اصلی، رشد نرخ شیر خام است که شورای قیمت‌گذاری، قیمت هر لیتر آن را ۲۳ هزار تومان تصویب کرده است.
لزوم تدوین برنامه‌های حمایتی هدفمند
در این شرایط که نارضایتی جامعه افزایش یافته، دولت باید با اجرای راهبردهای حمایتی سریع و هدفمند همچون پرداخت مستقیم نقدی، توزیع کالابرگ الکترونیک برای کالاهای پایه، تسهیل بازپرداخت بدهی خانوارها و تضمین دسترسی به خدمات درمانی کم‌هزینه، فشار را از دوش اقشار آسیب‌پذیر کاهش دهد. در کنار این اقدامات، برخورد با گران‌سازها و سیاست‌گذاری منطقی وارداتی و توزیعی برای برنج، لبنیات و محصولات پروتئینی ضروری است تا شوک‌های قیمتی مجدد رخ ندهد.
حمایت از کسب‌وکارهای کوچک؛ راهکاری برای مهار رکود
دولت باید حمایت از کسب‌وکارهای کوچک را به اولویت پساجنگ بدل کند. تسهیلات مالی، معافیت مالیاتی و تضمین خرید دولتی، پایداری اشتغال و درآمد این قشر و همچنین کاهش رکود بازار کار را تضمین خواهد کرد.
در نهایت، گذر از بحران امنیتی به ثبات اقتصادی نیازمند هم‌افزایی دولت، بخش خصوصی و جامعه است و تنها با هماهنگی و شفافیت در سیاست‌های حمایتی و کنترل دقیق بازار می‌توان سفره مردم را از آسیب تورم حفظ کرد.