تصویب لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی که با استقبال مقامات پولی و مالی کشور همراه شده، بار دیگر موضوع اصلاح واحد پولی را به صدر اخبار آورده است. تجربه کشورهای موفق در این زمینه نظیر آلمان و برزیل نشان می‌دهد که حذف صفر زمانی راهگشا بوده که بستر اقتصاد در شرایط باثبات، غیرتورمی و با زیرساخت‌های بازسازی‌شده قرار داشته است. اما شرایط امروز اقتصاد ایران – با تورم بالا، رکود عمیق، کسری بودجه فراگیر و فرار مداوم سرمایه – شباهت چندانی به این الگوها ندارد.
حذف صفرها در اقتصاد بی‌ثبات؛ تغییر اسمی یا راه‌حل بنیادین؟
پژوهشگران و اقتصاددانان باور دارند که حذف صفر در چنین فضای ناپایدار تنها به تغییرات اسمی منجر می‌شود و در صورت تداوم تورم و رشد نقدینگی، صفرهای حذف‌شده به‌سرعت بازخواهند گشت. این سیاست بدون همراهی با اصلاحات ریشه‌ای اقتصادی، نظام مالیاتی کارآمد، سیاست‌های ضدتورمی و کنترل پایدار نقدینگی، تأثیر خاصی در ارتقای قدرت خرید مردم نخواهد داشت. عملاً اگر درمان درد بی‌ارزشی پول ملی در عمق اقتصاد انجام نشود، حذف صفرها تنها شاخه‌های بیرونی مشکل را می‌زداید و ریشه‌ها همچنان باقی می‌ماند.
هزینه‌بر و بدون دستاورد ملموس
اجرای این سیاست، افزایش هزینه‌هایی نظیر چاپ اسکناس و سکه جدید، اصلاح سامانه‌های مالی و روابط بانکی و تغییر و تنظیم مجدد اسناد اداری و قراردادی را به همراه دارد. در شرایط بحرانی اقتصاد ایران، این هزینه‌ها نه تنها منابع دولت و بخش خصوصی را درگیر می‌کند، بلکه در کوتاه‌مدت دستاورد عینی برای قدرت خرید مردم ایجاد نمی‌کند.
تأثیر روانی و بی‌اعتمادی مردم
با وجود تلاش دولت برای نشان دادن ابعاد مثبت این تغییر، در شرایطی که مردم نشانه‌ای از ثبات و اصلاح واقعی سیاست‌های اقتصادی مشاهده نمی‌کنند، ممکن است حذف صفرها حتی به شوک منفی روانی و تضعیف بیشتر اعتماد عمومی بینجامد. برای مردم، تعداد صفر روی اسکناس مساله اصلی نیست، بلکه بی‌ثباتی اقتصادی و نااطمینانی در سیاست‌گذاری، نگرانی واقعی آن‌هاست.
بزک صورت مساله به جای درمان ساختاری
در شرایط کنونی ایران، حذف ۴ صفر از پول ملی بیشتر شبیه به بزک ظاهری برای پنهان کردن ضعف‌های بنیادی اقتصاد است تا یک اصلاح واقعی. عدم تحقق اصلاحات ساختاری در نظام بانکی، مالیاتی و سیاستی، این عملیات را نه تنها ناکافی، بلکه مستعد افزایش ناامیدی و هزینه‌تراشی برای اقتصاد ایران می‌سازد.
راه نجات؛ اصلاحات واقعی، نه حذف صفر
اگر دولت به واقع درپی احیای ارزش پول ملی است، باید مسیر اصلاحات اساسی مانند دگرگونی نظام بانکی، اجرای سیاست‌های مالیاتی عادلانه، کنترل تورم، تقویت بخش تولید و افزایش شفافیت اقتصادی را پیش بگیرد. حذف صفرها مسکن موقت و نمایشی است که بدون خشکاندن ریشه‌های ساختاری، حتی می‌تواند اوضاع را بغرنج‌تر کند.