سیدطه‌حسین مدنی، با تأکید بر ضرورت طراحی سیاست‌های اقتصادی هوشمند در این شرایط اظهار کرد: محصولات لبنی و غذایی، تحریم‌پذیری اندک و ارزش‌افزوده بالایی دارند و می‌توانند یکی از مسیرهای جایگزین و کم‌ریسک درآمدی ایران باشند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: بازار جهانی امروز، به سمت مصرف محصولات سالم‌تر، ارگانیک و با ماندگاری بالا حرکت کرده است. در کشورهای منطقه نیز رشد شهرنشینی و افزایش تمایل به خرید محصولات بسته‌بندی‌شده، فرصت کم‌نظیری برای صادرات لبنیات ایرانی فراهم کرده است. افزون بر این، برندهای ایرانی به‌واسطه رعایت استانداردهای حلال و کیفیت مطلوب، اعتماد بازارهای منطقه را جلب کرده‌اند.
بازار مساعد منطقه برای برندهای ایرانی
مدنی با اشاره به مزیت‌های جغرافیایی ایران گفت: صنایع لبنی کشور می‌توانند از موقعیت همسایگی با بازارهای پرتقاضا مانند آسیای مرکزی، عراق و افغانستان استفاده کنند. هزینه حمل پایین و قرابت فرهنگی، شانس حضور پایدار در این کشورها را افزایش داده است.
او همچنین بازار آفریقا را یکی از فرصت‌های راهبردی دانست و تصریح کرد: افزایش جمعیت و وابستگی کشورهای آفریقایی به واردات مواد غذایی، می‌تواند مقصد بعدی صادرات لبنی ایران باشد.
مدنی با اشاره به تغییر فضای اقتصادی منطقه پس از بحران‌های اخیر خاورمیانه افزود: افزایش نفرت عمومی از رژیم صهیونیستی در میان کشورهای اسلامی باعث شده بسیاری از برندهای نزدیک به آن با استقبال کمتری مواجه شوند؛ فرصتی که شرکت‌های ایرانی باید برای تقویت جایگاه خود از آن بهره بگیرند.
مدیریت هوشمند تولید و کاهش هزینه‌ها
مدنی با بیان اینکه صنایع لبنی برای رقابت‌پذیری بیشتر باید بر بهره‌وری و نوآوری تمرکز کنند، افزود: مدیریت داده‌محور زنجیره تأمین، کاهش ضایعات تولید و استفاده از فناوری‌های نو در بسته‌بندی، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش و ماندگاری محصولات را افزایش دهد. همچنین استفاده از انرژی‌های جایگزین و مدیریت مصرف، فشار ناشی از هزینه‌های تولید را کم می‌کند.
وی تهاتر بخشی از درآمدهای صادراتی با نهاده‌های دامی یا مواد اولیه وارداتی را راهی برای کاهش ریسک‌های بانکی دانست و افزود: این اقدام، هم به ثبات زنجیره تأمین کمک می‌کند و هم از بلوکه شدن منابع ارزی جلوگیری خواهد کرد.
ضرورت تطبیق با استانداردهای جهانی
مدنی بر پایش مستمر مقررات و استانداردهای سلامت و کیفیت در بازارهای هدف تأکید کرد و گفت: صنایع لبنی باید خود را با الزامات خاص کشورها تطبیق دهند؛ چه دریافت گواهی حلال برای بازارهای اسلامی و چه رعایت معیارهای زیست‌محیطی برای حضور در اروپا. این انطباق مستمر باعث ایجاد سیستم هشدار سریع در برابر تغییرات قانونی و حفظ جایگاه برند در بازار جهانی می‌شود.
نقش اطلس تجارت ایران در هوشمندسازی صادرات
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با اشاره به ابزار «اطلس تجارت ایران» گفت: این ابزار می‌تواند به عنوان یک نقشه راه هوشمند، فرصت‌های صادراتی، ریسک‌ها و بازارهای هدف را شناسایی کند. تحلیل داده‌ها، رصد رقبا، پایش تغییرات بازار و طراحی مسیرهای امن‌تر صادراتی، از جمله قابلیت‌های این ابزار است.
او افزود: اطلس تجارت ایران می‌تواند به مدیران صنایع غذایی کمک کند تا از رویکرد سنتی فاصله بگیرند و با تصمیم‌سازی مبتنی بر داده، مسیرهای صادراتی کمتر اثر پذیر از تحریم‌ها و کم‌ریسک‌تری را انتخاب کنند.
درس‌هایی از برندهای جهانی لبنی
مدنی در ادامه به تجارب جهانی اشاره کرد و گفت: برندهایی مانند Danone، Lactalis و Arla Foods با تمرکز بر تحقیق و توسعه، توانستند محصولات نوآورانه و متناسب با نیاز بازار تولید کنند. برای نمونه، Danone با راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی و عرضه محصولاتی مانند Actimel و YoPro توانست ضمن کاهش هزینه‌ها، موقعیت خود را در بازار جهانی تثبیت کند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند ادامه داد: Lactalis نیز با خرید شرکت‌های کوچک و بومی‌سازی استانداردها، بازارهای جدیدی به دست آورد. در مقابل، Arla Foods با تمرکز بر تولید شیر کم‌کربن و همکاری با دامداران برای کاهش انتشار گازها، توانست جایگاه خود را در بازارهای حساس به محیط زیست ارتقا دهد.
مدنی گفت: برندهای دیگری چون Royal FrieslandCampina و Müller نیز از طریق نوآوری در فرآیند تولید، بازاریابی مویرگی و تکیه بر انرژی‌های تجدیدپذیر، توانسته‌اند سودآوری و مزیت رقابتی خود را حفظ کنند.
حرکت به سوی استراتژی‌های رقابتی و تحریم‌گریز
وی اظهار کرد گفت: شرکت‌های ایرانی باید از تجربیات جهانی در زمینه نوآوری محصول، مدیریت زنجیره تأمین و استراتژی‌های بازاریابی بهره بگیرند. استراتژی‌های دیگری مانند عرضه در مقیاس، عرضه گسترده، صرفه‌جویی یادگیری، یکپارچگی عمودی، یکپارچگی افقی، تمرکز بر محصول، سفارشی‌سازی اقتصادی، اقتصاد شبکه، نوآوری محصول، نوآوری فرآیند، مدیریت زنجیره تأمین، برندسازی قوی، اقتصاد مقیاس تبلیغات، قیمت‌گذاری روانشناختی، استراتژی نفوذ بازار، استراتژی انحصار موقت، تثبیت هزینه، تمرکز جغرافیایی و اقتصاد خرید انبوه هم می‌تواند به حضور قدرتمند آنها در بازارهای جهانی کمک کند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در پایان تأکید کرد: صنایع غذایی ایران، به‌ویژه بخش لبنی، قادرند در شرایط تحریم به پرچمدار صادرات غیرنفتی کشور تبدیل شوند؛ به شرط آنکه تصمیم‌های خود را بر پایه تحلیل داده، آینده‌پژوهی و استفاده از اطلس تجارت ایران اتخاذ کنند. این رویکرد، راه را برای عبور از محدودیت‌ها و دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی هموار خواهد کرد.