عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با بیان اینکه اگر صنایع فرآوری نداشته باشیم، این سه ظرفیت مهم یعنی اشتغال، خلق ثروت و تأمین امنیت غذایی را از دست خواهیم داد، گفت: «عمده مشکل این است که در اغلب موارد، محصول تولیدی در عرصه باغات صنعتی و صادرات‌محور نیستند. این در حالی است که یکی از مباحثی که در بازاریابی محصولات کشاورزی مطرح است، درجه‌بندی و برچسب‌گذاریگذاری محصولات است.»
در نظامی که هدف، کسب استقلال اقتصادی بوده و کشاورزی محور توسعه قرار گرفته است تا بتوانیم صادرات غیرنفتی را جایگزین اقتصاد تک‌محصولی کنیم، بدون پیشرفت صنایع مختلف به موازات یکدیگر هرگز موفق نخواهیم شد. بنابراین در چنین ساختاری لازم است تولید محصولات کشاورزی و تبدیل آن‌ها به هم‌گام با یکدیگر صورت گرفته و در وضعیت صنایع تبدیلی کشاورزی تحولی بنیادین به وجود آید تا موفقیت آن را تضمین کند.
با توجه به اینکه صنایع تبدیلی به بخشی از صنایع اطلاق می‌شود که تمام یا بخشی از محصولات را با روش‌های گوناگون تغییر داده و باعث بالا رفتن ارزش افزوده کالا، افزایش مدت نگهداری و عرضه مناسب به بازار می‌شود با استفاده از این ظرفیت می‌توان رونقی مضاعف به اقتصاد کشاورزی به ویژه در روستاها داد به ویژه این صنعت در شهرستان‌هایی که بیشترین تکیه اقتصادی آن بر کشاورزی و به ویژه باغداری است از اهمیت مضاعفی برخوردار است در شهرستانی مثل نهاوند که در آن نزدیک به هفت هزار و 250 باغدار و بهره‌بردار در زمینه تولید سیب و محصولات باغی از هلو گرفته تا انواع آلو و غیره فعالیت دارند و حتی در برخی محصولات همچون سیب، طبق آمار، سطح زیر کشت به بیش از دو هزار و 670 هکتار از انواع ارقام تابستانه و پاییزه با وزن تقریبی 70 هزار تن می‌رسد، تلاش برای راه‌اندازی صنایع تبدیلی و فرآوری بسیار حائز اهمیت است از این رو که می‌تواند از هدر رفت میوه‌ها به دلیل نبود بازار مناسب جلوگیری کند.
اگرچه در خبرها اثری از میزان ضایعات محصولات باغی نهاوند وجود ندارد اما تولید 70هزار تن محصول بدون زنجیره تولید و فرآوری چیزی جز هدر رفت میوه‌های با کیفیت پای درختان یا در راه رسیدن به بازار به ذهن متبادر نمی‌کند از مشکلات دیگر کشاورزی نهاوند عدم هم‌خوانی نوع محصولات با نیاز بازار و به ویژه صنایع غذایی است به‌طوریکه صنایع غذایی سحر که از ویژندهای مطرح غذایی است کمتر میوه مورد نیاز خود را از همدان تهیه می‌کند چون در صنایع غذایی محصولاتی که ویژه تازه‌خوری هستند را نمی‌توان فرآوری کرد و باغات باید به سمت باغات صنعتی با محصولات ویژه حرکت کنند به عبارت دیگر همچنان ما در باغات این شهرستان در بحث تولید صنعت‌محور و در عین حال صادراتی با مشکل مواجه هستیم.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع، بر آن شدیم درخصوص خسارات و پیامدهای عدم توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری در محصولات کشاورزی گفت‌وگویی را با مصطفی بنی‌اسدی، دکترای اقتصاد کشاورزی و عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این دانش‌آموخته دکترای اقتصاد کشاورزی در واکنش به این مسئله که چرا سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع غذایی و به‌ویژه فرآوری محصولات کشاورزی در کل کشور و به ویژه در شهرستان نهاوند علیرغم ظرفیت‌های موجود چنین کم‌رمق و غیرفعال مانده است، گفت: «در ابتدا باید بررسی کنیم که آیا آن منطقه از نظر مزیت‌های نسبی، ظرفیت لازم برای توسعه صنایع تبدیلی را دارد یا نه. به این معنا که آیا محصولات تولید‌شده در منطقه از نوعی هستند که بتوان با فرآوری، ارزش افزوده قابل توجهی برای آن‌ها ایجاد کرد؟»
مصطفی بنی‌اسدی با اشاره به ضرورت در نظر گرفتن توجیه اقتصادی ایجاد صنایع تبدیلی اظهار کرد: «برای مثال باید ببینیم که آیا حجم تولید محصول باغی در این شهرستان به اندازه‌ای هست که توجیه اقتصادی برای راه‌اندازی صنایع تبدیلی فراهم کند؟ اگر این پتانسیل وجود داشته باشد، گام بعدی بررسی انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه است.»
وی با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی به عوامل متعددی بستگی دارد که بخشی از آن به سیاست‌گذاری‌های دولتی مربوط می‌شود، بدین معنا که آیا حمایت‌های کافی از این حوزه وجود دارد؟ کشاورزان تشویق می‌شوند؟ آیا بازار برای فروش این محصولات فراهم می‌شود یا نه؟ اظهار کرد: «بخش دیگری از مسئله نیز به وضعیت کلان اقتصادی مربوط است؛ یعنی وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری، ثبات اقتصادی، نرخ بازگشت سرمایه و مقایسه آن با بازارهای موازی مانند طلا، ارز، زمین و غیره که در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران اثرگذار است.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «طبیعی است اگر سرمایه‌گذار احساس کند ورود به این حوزه پرریسک است و بازدهی کمتری نسبت به بازارهای دیگر دارد، ترجیح می‌دهد به جای ورود به تولید، در حوزه‌های مطمئن‌تر فعالیت کند.»
وی با بیان اینکه حتی اگر فردی تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرد، باید بررسی شود که بازار فروش محصول فرآوری‌شده پیش‌بینی شده است یا نه. آیا قرار است محصول صرفاً در داخل کشور عرضه شود؟ در این صورت، آیا مشتری کافی وجود دارد؟ و اگر هدف صادرات است، آیا بازار هدف به درستی شناسایی و نیازسنجی شده؟ آیا فرهنگ مصرف و الزامات بازار مقصد تحلیل شده؟ بازاریابی صورت گرفته؟ اذعان کرد: «این مسائل از جمله مؤلفه‌هایی است که در زمینه توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی باید به آن‌ها توجه کرد.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین پیامدهای نبود صنایع تبدیلی، از دست رفتن فرصت‌های اشتغال در این بخش است، تشریح کرد: «ایجاد زنجیره ارزش که بخشی از آن مربوط به فرآوری محصولات کشاورزی است، می‌تواند جمعیتی را که امروز بیکارند یا شغل مناسبی ندارند، وارد چرخه تولید و اشتغال کند.»
وی ادامه داد: «در غیر این صورت، نه‌تنها ظرفیت اشتغال‌زایی از دست می‌رود، بلکه محصولات با قیمت پایین و به شکل خام به بازار عرضه می‌شوند. در حالی‌که اگر همین محصولات فرآوری، بسته‌بندی و به‌شکلی جذاب عرضه شوند، می‌توانند ارزش افزوده چندبرابری ایجاد کنند.»
وی با تأکید بر اینکه اگر این زیرساخت‌ها فراهم نشود، نهاوند با وجود شهرت در تولید محصولات باغی از مزایای اقتصادی محروم خواهد ماند، گفت: «در نبود صنایع فرآوری، نکته دیگر حائز اهمیت فسادپذیری محصولات کشاورزی است؛ چراکه برخی از محصولات به ویژه محصولات باغی زمان مصرف محدودی دارند که با ورود به چرخه فرآوری، ماندگاری‌شان افزایش می‌یابد و جلوی فساد زودهنگام گرفته می‌شود.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر صنایع فرآوری نداشته باشیم، این سه ظرفیت مهم یعنی اشتغال، خلق ثروت و تأمین امنیت غذایی را از دست خواهیم داد، افزود: «عمده مشکل این است که در اغلب موارد، محصول تولیدی در عرصه باغات صنعتی و صادرات‌محور نیستند. این در حالی است که یکی از مباحثی که در بازاریابی محصولات کشاورزی مطرح است، درجه‌بندی و برچسب‌گذاری محصولات است.»
بنی‌اسدی ادامه داد: «برای این کار، وزارت جهاد کشاورزی و مؤسسات تحقیقاتی باید بذرها و نهال‌های اصلاح‌شده‌ای را متناسب با شرایط اقلیمی منطقه تولید کنند تا محصولات باکیفیت‌تری حاصل شود.»
این دانش‌آموخته دکترای اقتصاد کشاورزی با بیان اینکه درخصوص محصولات باغی، اعمال این تغییرات از آنجا که درخت‌ها سال‌ها پیش کاشته شده‌اند کمی پیچیده‌تر است، عنوان کرد: «با این وجود در بلندمدت می‌توان از طریق تولید و جایگزینی نهال‌های پیوندی یا اصلاح‌شده، کیفیت محصول را افزایش داد که این مهم باعث می‌شود صنایع تبدیلی به خرید این محصولات رغبت نشان دهند.»
وی ادامه داد: «بنابراین راهکارهایی مانند اصلاح نژاد، درجه‌بندی و برچسب‌زنی محصولات می‌توانند به توسعه صنایع فرآوری کمک کنند.»
بنی‌اسدی در پاسخ به این سوال که این عوامل چقدر در ایجاد صنایع تبدیلی مؤثرند، تصریح کرد: «این مهم فقط بخشی از ماجراست. یعنی در کنار کیفیت محصول، همان عواملی که پیش‌تر گفتم - یعنی بازدهی سرمایه، ثبات اقتصادی و امنیت سرمایه‌گذاری - نقش اساسی دارند.»
وی ادامه داد: «طبیعتاً من به‌عنوان سرمایه‌گذار وقتی وارد حوزه‌ای می‌شوم، باید اطمینان داشته باشم که مواد اولیه مورد نیازم در آن منطقه با کیفیت و به‌اندازه کافی موجود است.»
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد، اگر امروز در شهرستان نهاوند شاهد کاهش شدید قیمت در فصل برداشت، افزایش ضایعات محصول، رواج دلالی و نارضایتی تولیدکنندگان از فعالیت در این بخش هستیم، صدالبته اگر صنایع تبدیلی و فرآوری توسعه می‌یافت این اتفاقات حادث نمی‌شد؛ چراکه در پی آن تولید بر حسب نیاز صنایع اتفاق می‌افتاد و در عین حال باغداران نهاوندی در مسیر تولید دارای برنامه مدونی می‌شدند. زیرا توسعه صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری بخش کشاورزی می‌تواند به رونق این بخش، کسب درآمد بهتر و البته تقویت کشاورزی و در عین حال ایجاد انگیزه بیشتر در مسیر تولید اصولی بینجامد