دیپلماسی اقتصادی فعال؛ گسست تدریجی از هژمونی غرب
دولت شهید رئیسی با راهبرد کاهش وابستگی به غرب و تحریم‌ها، دیپلماسی اقتصادی را بر تعمیق پیوند با اقتصادهای شرق و نوظهور، از جمله عضویت دائمی در سازمان همکاری شانگهای، پیوستن به گروه اقتصادی بریکس و تعمیق روابط تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، استوار ساخت. این تحولات تاریخی امکان دسترسی به بازارهای بزرگ و متنوع، توسعه مبادلات غیر دلاری، و عبور تدریجی از محدودیت‌های نظام مالی آمریکا را برای ایران فراهم کرد. انعقاد بیش از ۲۲۲ سند همکاری اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و رکوردشکنی تردد دیپلماتیک مقامات ارشد، نشانه‌ای از تلاش هدفمند ایران برای تنوع‌بخشی به فرصت‌های اقتصادی و تسهیل صادرات محصولات کلیدی بود.
جهش تجارت خارجی و ارتقای موقعیت ژئواستراتژیک
دولت سیزدهم با تمرکز بر توسعه تجارت غیرنفتی و بهره‌برداری از موقعیت کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب، نه‌تنها صادرات غیرنفتی را در سال ۱۴۰۱ به ۵۴/۱ میلیارد دلار رساند، بلکه در سال ۱۴۰۲ رشد چشمگیر مبادلات با اوراسیا و ۳۴/۵ درصد افزایش ترانزیت خارجی را رقم زد. تکمیل و بهره‌برداری از زیرساخت‌هایی چون راه‌آهن رشت-کاسپین و چابک‌سازی فرآیندهای لجستیکی، نقش ایران را به یک قدرت ترانزیتی در منطقه اوراسیا-آفریقا ارتقا بخشید.
دیپلماسی انرژی و دستاوردهای صنعت نفت و پتروشیمی
رشد ۲۰۰ درصدی صادرات نفت خام، رکورد ۱۷ میلیارد دلاری صادرات پتروشیمی و مشارکت موفق در پروژه‌های بین‌المللی پتروپالایش (همچون قرارداد پالایشگاه ال‌پالیتو ونزوئلا)، گواه دستاوردهای استراتژیک دولت در صادرات محصولات انرژی و خدمات فنی-مهندسی بود. همچنین راه‌اندازی فاز ۱۴ پارس جنوبی و ارتقای ظرفیت پالایشی، وابستگی ایران به واردات بنزین را کاهش، و امنیت کسب انرژی کشور را افزایش داد.
مهار تورم، رشد اقتصادی و ساماندهی نقدینگی
در جبهه اقتصاد داخلی، دولت رئیسی با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا، گسترش سامانه‌های مالیاتی و اعمال محدودیت بر تراکنش‌های مشکوک بانکی، موفق به کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه مصرف‌کننده از ۵۵/۵ به ۳۵/۸ درصد و رشد نقدینگی از ۴۲/۸ به ۲۵/۴ درصد شد. این سیاست‌ها، ضمن ثبات‌بخشی پولی و مالی، زمینه رشد اقتصادی میانگین ۴/۵ درصدی طی ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ را فراهم کرد؛ شاخصی که در قیاس با دهه گذشته بسیار مثبت بود.
رونق تولید، احیای واحدهای راکد و جهش سرمایه‌گذاری
بیش از ۶۵۵۳ واحد صنعتی راکد به چرخه تولید بازگشت، تولید در بخش‌های منتخب صنعتی افزایش یافت (خودرو ۱۳٪، پتروشیمی ۵/۲۶٪، سیمان ۱۱/۶٪)، و سهم واحدهای غیرفعال در شهرک‌های صنعتی از ۱۷ درصد به ۱۳ درصد کاسته شد. همچنین جذب ۱۱/۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی و انتشار ۴۸۸هزار میلیارد تومان اوراق بهادار اسلامی با مشارکت بخش خصوصی، قابلیت جدیدی برای تأمین مالی فعالیت‌های مولد ایجاد کرد.
تقویت شاخص‌های رفاهی و امنیت غذایی
با ایجاد ۷۰۵هزار شغل خالص، کاهش نرخ بیکاری به ۷/۶درصد و گسترش بیمه سلامت رایگان برای ۱۲ میلیون نفر، دولت گام‌های مؤثری در بهبود رفاه اجتماعی برداشت. گسترش خرید تضمینی گندم (به ۱۰/۳ میلیون تن)، رشد تسهیلات کشاورزی و ارتقای سهم تولیدات اساسی نیز امنیت غذایی را تقویت کرد.
عدالت مالیاتی و توسعه زیرساخت‌های حیاتی
درآمدهای مالیاتی در هشت‌ماهه نخست ۱۴۰۲ بدون افزایش نرخ‌ها، ۵۸ درصد رشد کرد؛ این موفقیت ناشی از توسعه پایگاه اطلاعات مؤدیان و شفاف‌سازی تراکنش‌های بانکی بود. در صنعت برق، با افزایش ظرفیت تولید به میزان ۸۵۳۸ مگاوات، سه تابستان بدون خاموشی رقم خورد و گازرسانی به بیش از ۵۲۰۰ روستا و ۱۵هزار واحد صنعتی، هزینه انرژی را کاهش و رقابت‌پذیری را افزایش داد.
جمع‌بندی: میراث دولت سیزدهم و مسیر پیشِ‌رو
دولت شهید رئیسی با اتخاذ سیاست خارجی متوازن و اصلاحات ساختاری داخلی، موفق شد پایه‌های «ثبات»، «رشد» و «عدالت» را در اقتصاد ایران بازیابی کند. این میراث، متشکل از موقعیت ارتقا یافته بین‌المللی، بهبود شاخص‌های کلان، حمایت از تولید داخل و تقویت امنیت اجتماعی، سرمایه ارزشمندی برای دولت آینده خواهد بود تا مسیر توسعه پایدار و مقاومت در برابر فشارهای خارجی را ادامه دهد.