چندی پیش دکتر علیرضا رئیسی در نامهای به رییس سازمان صدا و سیما، نگرانی خود را نسبت به آنچه که «پخش مکرر تبلیغات دمنوشهای لاغری و مکملهای لاغری اسپرولینا با صحبتهای اغواکننده و فریب و گمراهی و بازی با سلامت مردم» خواند، مطرح کرد؛ موضوعی که این بار نه کیفیت محصول، بلکه ادعای لاغری سریع و مستقل را نشانه گرفت؛ ادعایی که گفته میشود پشتوانه علمی ندارد.
در مقابل، صدا و سیما نیز با انتشار نامهای وجود پروانه ساخت رسمی این محصول از سازمان غذا و دارو را مطرح و تاکید کرد که وقتی کالایی از زیرمجموعه همان وزارتخانه مجوز دارد، نمیتوان پخش آگهی آن را نکوهش کرد. صدا و سیما این تناقض را «تضاد درونسازمانی وزارت بهداشت» خواند و خواستار یک رویه شفاف و واحد شد.
این درحالی است که صدا و سیما در همین نامه پنج بندی تاکید کرده که « تعهد به محتوای پروانه ساخت که صراحتاً «درج هرگونه ادعای درمانی» را منع کرده، هم برای تولیدکننده و هم برای این سازمان به عنوان بستر تبلیغاتی، لازمالاجراست.»
صدور مجوز تولید به معنی ادعای درمانی و مجوز تبلیغ نیست
در همین راستا، دکتر احمد اسماعیلزاده_مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در گفتوگو با ایسنا، درباره تبلیغات اغواگرانه تاثیرات سلامتمحور برخی کالاها و محصولات اظهار کرد: سازمان غذا و دارو که زیر نظر وزارت بهداشت است، مجوز ساخت و تولید محصولات دارویی، مکمل و غذایی را صادر میکند. صدور مجوز ساخت و تولید به معنا و مفهوم ادعاهای درمانی و سلامتبخش برای یک محصول نیست. به طور مثال، یک تولیدکننده، متقاضی تولید پفک میشود و درخواست خود را به سازمان غذا و دارو ارائه میدهد و این سازمان نسبت به بررسی صدور مجوز درخواست تولید پفک براساس پتانسیل کشور و مسائل دیگر اقدام میکند.
او درباره ماهیت صدور مجوز ساخت و تولید یک محصول توضیح داد: صدور مجوز تولید به معنای صدور مجوز برای مطرح کردن ادعاهای درمانی و تبلیغ آن محصول هم نیست؛ بلکه هرکدام از این مسائل به مجوزهای مختص به خود نیاز دارند. به عنوان مثال اگر تصمیم بر این است که در یک پیام بازرگانی بگویند که مصرف یک محصول میتواند از ریزش مو تا دیابت و MS را درمان کند، میبایست مجوزهای لازم را از وزارت بهداشت دریافت کنند. اگر میخواهند بگویند یک محصول از یک ویژگی درمانی برخوردار است، وزارت بهداشت، شواهد علمی آن محصول را دریافت میکند و نسبت به صحت و درستی ادعاهای مطرحشده در کمیتههای علمی و تخصصی اقدام میکند.
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره تبلیغ 2 دمنوش لاغری نیز گفت: صدواسیما مدعی شده که وزارت بهداشت مجوز محصولات را صادر کرده؛ اما وزارت بهداشت فقط مجوز ساخت و تولید یک محصول را صادر کرده و صاحبان کالا میتوانند محصول خود را تولید کنند. این در حالی است که میگویند مجوز وزارت بهداشت را در اختیار دارند و براساس آن، مردم را فریب میدهند که مثلا مصرف جلبک میتواند ریزش مو یا سرطان را درمان کند. همچنین در تبلیغ خود ادعا میکنند که بدون اصلاح سبک زندگی یا هر اقدام دیگر میتوانند لاغر شوند. ادعاهای درمانی و کاهش وزن بدون اصلاح سبک زندگی به هیچ وجه درست نیست و مسئولان صداوسیما نیز نسبت به درستنبودن چنین ادعاهایی در باطن خود آگاه هستند.
اسماعیلزاده گفت: بازهم تاکید میکنم که وزارت بهداشت فقط مجوز ساخت و تولید را صادر کرده و مجوز تبلیغ یک محصول یا مطرحشدن ادعاهای درمانی را صادر نکردهایم.
او ادامه داد: مجوز ساخت و تولید به معنای مجوز درمانی، ادعاهای درمانی و حتی مجوز تبلیغات نیست و هرکدام از این مسائل دارای قوانین مختص به خود هستند. اگر تصمیم بر این است که گفته شود یک مکمل از ریزش مو تا انواع بیماری، سرطان را درمان کند نیاز به دریافت یک مجوز دیگر از وزارت بهداشت دارد. به طور قطع، وزارت بهداشت، شواهد علمی یک محصول را درخواست میکند و در کمیته علمی نسبت به بررسی صحت و صداقت ادعاهای مطرح شده اقدام میکند.
انتقاد از تبلیغات اغواگرانه در برنامههای پزشکی
مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره پخش تبلیغات اغواگرانه توضیح داد: تبلیغ این محصولات، اغلب در بین برنامههای سلامتمحور مانند «طبیب» و «دکتر سلام» پخش میشود که مورد اعتماد مردم است. پزشکان و متخصصان در این برنامهها حاضر میشوند و تبلیغ محصول در میان سخنان این افراد پخش میشود؛ پخش این محصول در وهله نخست اشتباه است و پخش این برنامهها در میان برنامههای سلامتمحور نیز یک اشتباه دیگر است. به طور قطع، پزشکانی که در برنامههای سلامتمحور حاضر میشوند نسبت به پخش تبلیغ این محصولات اعتراض دارند اما نمیتوانند جلوی دوربین بیان کنند.
وی گفت: متاسفانه، پخش این تبلیغات سبب فریب مردم میشود و سلامت آنها را به خطر میاندازد. وزارت بهداشت، متولی سلامت مردم در کشور است و هرکسی بخواهد درباره سلامت ادعایی مطرح کند، میبایست مجوزهای لازم را از دفاتر فنی وزارت بهداشت دریافت کند. سازمان غذا و دارو فقط مجوز ساخت و تولید یک محصول را صادر میکند و مجوز تبلیغ و اثربخشی درمانی یک محصول را صادر نمیکند. دوستان صداو سیما میبایست نسبت به این مساله دقت کنند.
اسماعیلزاده درباره سبقه تبلیغ محصولات با ادعاهای درمانی گفت: متاسفانه، این موضوع در گذشته نیز وجود داشت. چند سال پیش، یک دمنوش به مدت طولانی در صداوسیما تبلیغ شد و مردم برای تهیه آن پول کلان هزینه کردند و سود مالی برای شرکت تولیدکننده به ارمغان آورد. این در حالی است که آسیبهای کلیوی و کبدی این محصول پس از مدتی نمایان شد. من از شورای بازرگانی صدا و سیما درخواست میکنم هنگامی که برای تبلیغ یک محصول تصمیم میگیرند، اعضای شورای سیاستگذاری صداو سیما در جلسه شورای بازرگانی حضور داشته باشند و همچنین مجوز لازم را از وزارت بهداشت دریافت کنند. مجوز سازمان غذا و دارو به معنای مجوز تبلیغ و طرح ادعاهای درمانی نیست؛ تبلیغ یک محصول غذایی و طرح ادعاهای درمانی به مجوز دیگر نیاز دارد.