گمرک ایران با انتشار گزارشی، مهم‌ترین دلایل ماندگاری و رسوب کالاهای وارداتی در گمرکات و بنادر کشور را تشریح کرد. طبق این گزارش، عمده دلایل تأخیر در ترخیص، مرتبط با سیاست‌ها و فرآیندهای سایر دستگاه‌های اجرایی همچون بانک مرکزی و سازمان‌های مجوزدهنده است و گمرک نقش محدودی در آن‌ها دارد. خلاصه عوامل کلیدی به شرح زیر است:
۱. پیچیدگی مقررات و بخشنامه‌ها
مقررات متعدد و غیرضرور، با نقض ماده ۴ و ماده ۸ قانون مقررات صادرات و واردات، موجب سردرگمی و کندی روند ترخیص شده و گمرک اختیار قانون‌گذاری در این زمینه را ندارد.
۲. نحوه تخصیص ارز توسط بانک مرکزی
طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، گمرک پیش از دریافت کد منشاء ارز که مسئولیت آن با بانک مرکزی است، اجازه ترخیص کالا را ندارد و این تاخیر یکی از عوامل جدی توقف کالاهاست.
۳. فرآیندهای دشوار اخذ مجوزها
لزوم دریافت مجوزهای متعدد از سازمان‌هایی مانند استاندارد، بهداشت، دامپزشکی و محیط زیست، زمان ترخیص را به شدت افزایش داده است.
۴. اصلاحیه ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی
لزوم اخذ ثبت سفارش و ثبت آماری پیش از تخلیه کالا، به دلیل بروکراسی زمان‌بر، موجب رسوب دائمی کالاها گردیده است.
۵. اصلاح ثبت سفارش
فرآیند طولانی اصلاح و ویرایش ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت از جمله موانع مهم است.
۶. تغییرات در نظام مالیات و اخذ حقوق ورودی
نوسان در مأخذ و مبنای مالیات و عوارض ورودی، موجب انسداد کوتاه یا طولانی در ترخیص کالاها می‌شود.
۷. تخصیص ارز ناکافی
اگر بانک مرکزی تخصیص ارز را برای برخی ثبت‌سفارش‌ها انجام ندهد، امکان اظهار کالا و ترخیص وجود ندارد.
۸. منع تخلیه پیش از ثبت سفارش
مصوبات جدید تخلیه بدون ثبت سفارش را ممنوع کرده و موجب توقف در مبادی ورودی شده است.
۹. اجرای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز
پیاده‌سازی تبصره‌ها و بندهای متعدد این قانون باعث افزایش کنترل و در نهایت توقف ترخیص برخی کالاها گردیده است.
۱۰. تاخیر ناشی از صاحبان کالا
تاخیر صاحبان کالا در اظهار به دلیل عدم دریافت مجوزها باعث می‌شود تا کالا به گمرک وارد نشود و عملاً امکان ترخیص فراهم نباشد.
اقدامات گمرک برای کاهش رسوب کالا
گمرک می‌گوید بخش عمده‌ای از دلایل رسوب خارج از اختیارات این سازمان است، اما در حوزه اختیارات خود تدابیر متعددی برای تسهیل ترخیص اندیشیده که از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- دریافت ضمانت‌نامه بانکی به‌جای پرداخت نقدی حقوق ورودی و مالیات
- ترخیص کالاهای اساسی تنها با حداقل اسناد
- ترخیص اعتباری و نسیه برای برخی اقلام
- استفاده از ظرفیت حمل یکسره و افزایش شیفت‌های کاری
- انجام سریع تشریفات ترانزیت داخلی
- تعیین مسیر سبز برای کالاهای اساسی و مواد اولیه تولید
- افزایش تعداد انبارهای اختصاصی برای تولیدکنندگان
- تعیین تکلیف کالاهای متروکه و تسریع در فرآیند فروش و ترخیص آن‌ها
این سازمان تاکید کرد که هماهنگی بین‌دستگاهی و تسهیل مقررات، کلید حل معضل دیرینه رسوب کالا در بنادر و گمرکات است.