در این میان، آذربایجان شرقی و به‌ویژه تبریز، با برخورداری از زیرساخت‌های صنعتی ممتاز، نیروی انسانی ماهر، و سابقه تاریخی در تولید خوراکی‌های باکیفیت، به عنوان الگوی موفق توسعه صنعتی و صادرات غیرنفتی ایران شناخته می‌شود.
صنعت شیرینی و شکلات این استان، اکنون نه‌تنها بخش مهمی از بازار داخلی را در اختیار دارد، بلکه با صادرات میلیون دلاری به ده‌ها کشور، نماد رشد اقتصادی بدون اتکا به منابع نفتی است.
تاریخچه شکل‌گیری صنعت شیرینی و شکلات در آذربایجان شرقی
تبریز، از دیرباز به عنوان شهر شیرینی‌های سنتی و خوش‌نامی چون قرابیه و نوقا شناخته می‌شد. همین زمینه فرهنگی و ذائقه کیفیت‌محور، موجبات شکل‌گیری نخستین کارگاه‌ها و کارخانه‌های مدرن تولید بیسکوئیت و شکلات کشور را در این شهر فراهم کرد.
در دهه‌های اخیر، این صنعت با جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و توسعه فناوری‌های نو، از سطح کارگاه‌های سنتی به کارخانه‌هایی با استانداردهای جهانی ارتقا یافته است.
امروزه تبریز میزبان برندهای بزرگی در سطح ملی و منطقه‌ای است که محصولات‌شان با کیفیت رقابتی در بازارهای بین‌المللی عرضه می‌شود.
گستره فعالیت صنعتی؛ ۳ هزار طرح فعال و در حال اجرا
براساس گزارش خبرگزاری فارس، آذربایجان شرقی دارای بیش از ۳ هزار واحد صنعتی فعال یا در حال اجرا است که بخش قابل توجهی از آن به صنایع غذایی و تولید شیرینی و شکلات اختصاص دارد.
این زیرساخت وسیع صنعتی، موجب شده استان به مرکز ثقل زنجیره تولید، بسته‌بندی و صادرات محصولات غذایی کشور تبدیل شود.
جایگاه ملی و سهم از بازار ایران
طبق داده‌های سازمان صنعت و خبرگزاری مهر، ۱۰۰ درصد بازار داخلی شیرینی و شکلات ایران عملاً توسط واحدهای تولیدی آذربایجان شرقی تأمین می‌شود.
این استان علاوه بر پوشش کامل نیاز بازار داخلی، نقش پررنگی در تأمین تقاضای خارجی دارد، به گونه‌ای که حدود ۵۰ درصد صادرات شیرینی و شکلات کشور از این منطقه انجام می‌گیرد.
صادرات؛ موفقیتی فراتر از مرزها
بر اساس گزارش‌های رسمی (ایرنا و ایرپارس‌نیوز)، میزان صادرات شیرینی و شکلات از آذربایجان شرقی در سال گذشته به بیش از ۷۳ میلیون دلار رسیده است.
محصولات تولیدی تبریز به کشورهای ترکیه، عراق، روسیه، جمهوری آذربایجان، افغانستان، و حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.
این موفقیت، نشان‌دهنده توان رقابتی بالای برندهای تبریزی در سطح منطقه‌ای و جهانی است؛ برندهایی که با رعایت استانداردهای بین‌المللی کیفیت و بسته‌بندی، توانسته‌اند اعتماد بازار جهانی را جلب کنند.
اشتغال و توسعه منطقه‌ای
صنعت شیرینی و شکلات در آذربایجان شرقی علاوه بر جنبه اقتصادی، نقش اجتماعی مهمی نیز دارد. اشتغال مستقیم و غیرمستقیم هزاران نفر در زنجیره تولید، توزیع و صادرات، باعث رونق اقتصادی و ارتقای سطح معیشت در استان شده است.
طبق بررسی‌های اتاق بازرگانی تبریز، این صنعت یکی از پایه‌های اصلی رشد صنعتی بخش خصوصی شمال‌غرب کشور و یکی از نمونه‌های موفق پیوند تولید-اشتغال-صادرات در اقتصاد غیرنفتی ایران محسوب می‌شود.
عوامل موفقیت صنعت شیرینی و شکلات تبریز
۱. سابقه صنعتی طولانی و فرهنگ تولید باکیفیت
۲. سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و رویکرد صادرات‌محور واحدهای تولیدی
۳. موقعیت جغرافیایی استراتژیک و دسترسی به بازارهای همسایه
۴. وجود شهرک‌های تخصصی مواد غذایی و زیرساخت‌های صنعتی استاندارد
۵. همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی در بهبود فرمولاسیون محصولات و بسته‌بندی نوآورانه
این مجموعه عوامل، تبریز را به الگویی از توسعه صنعتی پایدار و اقتصاد مولد بدون اتکا به منابع خام تبدیل کرده است.
چالش‌ها و مسیر پیش‌رو
با وجود موفقیت‌های چشمگیر، صنعت شیرینی و شکلات استان همچنان با چالش‌هایی روبه‌روست؛ از جمله:
- افزایش هزینه‌های وارداتی مواد اولیه مانند کاکائو،
- نوسانات نرخ ارز،
- ضرورت به‌روزرسانی فناوری‌های تولید و بسته‌بندی برای رقابت جهانی.
اما چشم‌انداز آینده، روشن است. با ادامه سرمایه‌گذاری در نوسازی خطوط تولید، توسعه برندینگ بین‌المللی، و حمایت‌های صادراتی، این صنعت می‌تواند به یکی از منابع اصلی درآمد ارزی غیرنفتی کشور تبدیل شود.
صنعت شیرینی و شکلات آذربایجان شرقی، نمونه بارز توسعه صنعتی هوشمند، اشتغال‌زایی گسترده و صادرات غیرنفتی موفق است.
تبریز توانسته با اتکا به دانش، کیفیت و مزیت جغرافیایی، بازار داخلی و خارجی را تسخیر کند و به الگویی معتبر برای سایر استان‌ها در مسیر اقتصاد بدون نفت تبدیل شود.
تداوم این مسیر، می‌تواند ایران را در جایگاه یکی از تولیدکنندگان معتبر شیرینی و شکلات خاورمیانه و غرب آسیا تثبیت کند.