اپیدمی ویروس تب‌برفکی که این روزها در بخش‌های مختلف کشور در حال گسترش است، دامداران را در شرایطی بحرانی قرار داده است.
این ویروس به گفته کارشناسان، از گوشت‌های آلوده وارداتی منشا گرفته؛ محموله‌هایی که به دلیل بی‌کیفیتی از ورود به عراق بازگردانده شدند و پس از ورود مجدد به کشور، موج آلودگی را از استان تهران آغاز کردند. اکنون دامداری‌های البرز، قزوین، قم، سمنان و مرکزی نیز درگیر این ویروس مهاجم شده‌اند.
هشدارهای جهانی و کم‌کاری داخلی
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) از ماه‌ها قبل هشدار داده بود که ویروس تب‌برفکی در حال تبدیل شدن به مخزن منطقه‌ای در خاورمیانه است و خطر سرایت آن به کشورهای همسایه از جمله ایران بسیار بالاست.
با این وجود، به گفته تشکل‌های دامداری و کارشناسان، مقررات قرنطینه‌ای و کنترلی در مرزها به‌درستی اجرا نشد و ورود دام، فرآورده‌های گوشتی و گوشت‌های آلوده کنترل نگردید. نتیجه آن، ورود ویروسی بود که اکنون بخش بزرگی از گله‌های مولد کشور را تهدید می‌کند.
بحران واکسن و پرسش از کارایی واکسیناسیون
پس از اعلام هشدارهای بین‌المللی، تشکل‌های دامپروری از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی خواستند که واکسن تب‌برفکی به‌موقع تأمین شود؛ اما تولید داخلی واکسن با تأخیر انجام شد و توزیع نیز به‌درستی صورت نگرفت.
در برخی دامداری‌ها، دام‌ها یا واکسن دریافت نکردند، یا پس از واکسیناسیون هم مبتلا شدند؛ موضوعی که شبهه درباره کیفیت و تطابق واکسن‌های توزیعی با سویه ویروس در گردش را تقویت کرده است.
کارشناسان تأکید دارند که نمونه‌برداری و تیپ‌شناسی ویروس برای تعیین نوع دقیق سویه انجام نشده و این ضعف، کنترل علمی اپیدمی را دشوار کرده است.
خسارت‌های سنگین و نابودی ذخایر ژنتیکی
دامداران می‌گویند در استان‌های درگیر، بیش از 20 هزار رأس دام سنگین آلوده یا تلف شده‌اند. بسیاری از این دام‌ها گاوهای مولد و اصیل اصلاح‌نژادشده بودند که طی دهه‌ها برای افزایش بهره‌وری پرورش یافته بودند.
نابودی این دام‌ها، تنها یک خسارت اقتصادی نیست؛ بلکه به معنای از بین رفتن ذخایر ژنتیکی 40 تا 50 ساله کشور در حوزه دامداری است.
تلفات گسترده، کاهش تولید شیر خام، نابودی گوساله‌های گوشتی آینده و توقف زنجیره تولید، پیامدهایی است که مستقیم بر افزایش قیمت لبنیات و گوشت قرمز تأثیر می‌گذارد.
تأثیر بر معیشت مردم و امنیت غذایی
با کاهش تولید شیر و گوشت، کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند افزایش مجدد قیمت لبنیات و گوشت قرمز در ماه‌های آینده، سفره خانوار ایرانی را بیش از پیش کوچک‌تر کند.
به گفته کارشناسان، تب‌برفکی امروز تنها یک بحران دامپزشکی نیست، بلکه به بحران امنیت غذایی و سلامت ملی تبدیل شده است.
ضرورت اقدام فوری
کارشناسان حوزه دام و تغذیه بر چند محور فوری تأکید دارند:
1. قرنطینه و کنترل شدید مبادی ورودی کشور و جلوگیری از ورود فرآورده‌های آلوده؛
2. تولید و واردات واکسن‌های باکیفیت و متناسب با سویه در گردش؛
3. پایش ژنتیکی ویروس در سراسر کشور برای شناسایی دقیق تیپ‌های فعال؛
4. جبران خسارت‌های مالی دامداران و جلوگیری از نابودی دام‌های مولد با حمایت تسهیلاتی.
شیوع تب‌برفکی، نتیجه بی‌توجهی به هشدارها و ضعف در مدیریت پیشگیرانه داخلی است. این بحران، نه تنها دامداران، بلکه کل جامعه را درگیر کرده است؛ چرا که از میان رفتن تولید داخلی شیر و گوشت، به معنای فشار مستقیم بر معیشت مردم و کوچک‌تر شدن سفره خانوار ایرانی است.