از دولت سیزدهم و به دلیل رشد چشمگیر مصرف آرد یارانه‌ای دو راه پیش‌روی دولت باقی مانده بود. یک مسیر که آسان ترین مسیر نیز بود، افزایش شوک‌وار قیمت بود که با توجه به تجربه حذف ارز 4200 تومانی هزینه‌های بیشتری را به دولت تحمیل می‌کرد.
مسیر دیگر نیز ایجاد مکانیزم نظارتی برای کنترل و جلوگیری از خروج آرد یارانه‌ای از چرخه رسمی بود. تلاش شد تا با ایجاد سامانه هوشمند آرد و نان این مکانیزم نظارتی پیش از اجرای مکانیزم قیمتی به سرانجام برسد.
نتیجه اجرای این سامانه نیز کاهش قابل قبول خروج آرد یارانه ای از چرخه رسمی بود به طوری که شیب مصرف آرد سالانه در کشور، حداقل برای مدتی نزولی شد. به این ترتیب هزینه‌های دولت در حوزه خرید گندم نیز تاحدی کنترل شد.
از یارانه تا آزادپزی؛ چگونه بخشی از نانوایی‌ها با تخلف و گران‌فروشی از مدار یارانه خارج شدند
مقرر بود تا با عملیاتی شدن سامانه هوشمند، نانوایانی که اقدام به گران فروشی نان کنند، از طریق کاهش سهمیه آرد یارانه‌ای، جریمه شوند. با این وجود در مراحل اولیه ایجاد سامانه با ملاحظات بسیاری با این گروه از نانوایی‌ها برخورد شد.
نمونه‌ای از تخلفات نانوایی‌ها ثبت چند نان به ازای هر نانی بود که به مشتری فروخته می‌شد. این اقدام نارضایتی مصرف‌کنندگان بابت گران‌فروشی را به دنبال داشت. در عین حال تلاشی برای دریافت کمک هزینه بیشتر از دولت و در مقابل فروش آرد اضافه خارج از چرخه رسمی بود.
با این وجود به نظر می‌رسد که طی ماه‌های اخیر سهمیه آرد نانوایی‌هایی که به روند منفی خود ادامه داده‌اند کاهش پیدا کرده است. همین موضوع سبب شده است تا برخی از این نانوایی‌ها دیگر تمایلی به فعالیت با آرد دولتی نداشته باشند.
در نتیجه آنها حاضر شده‌اند تا به جای خرید کیسه آرد دولتی که حدود 80 هزار تومان بود، اقدام به خرید آرد آزاد که قیمت آن به ازای هر کیسه حدود یک میلیون و 200 هزار تومان است، می‌کنند. به این ترتیب این واحدها تبدیل به آزاد پز شده‌اند. به نظر می‌رسد که در برخی موارد این اتفاق قیمت نانی که تا پیش از آن حدود 20 هزار تومان به مردم فروخته می‌شد، تا 25 هزار تومان افزایش پیدا کرده است.
این مسئله هزینه‌های نان را تا حدی افزایش داده است، اما از سمت دیگر چاره‌ای جز جریمه افرادی که با گران‌فروشی آرد یارانه‌ای را به قیمت چند برابری به مردم می‌فروشند نیز وجود ندارد.
در چنین حالتی علاوه براینکه این دسته از نانوایی‌ها می‌توانند با استفاده از آرد آزاد به فعالیت خود ادامه دهند، امکان افزایش سهمیه آرد نانوایی‌هایی که سالم عمل می‌کنند نیز به وجود می‌آید چراکه شاهد کاهش مصرف آرد یارانه‌ای خواهیم بود.